Interpunkcja przy przydawkach

Interpunkcja przy przydawkach
22.02.2018
22.02.2018
Szanowni Państwo,
czy istnieje jakaś zasada na temat stosowania przecinka przed zwany i nazywany?
Pojawili się ciężkozbrojni piechurzy (hoplici), którzy walczyli w szyku zwanym falangą.
Społeczności wyznaczały rozjemców, zwanych ajsymnetami.
W VIII w. p.n.e. rozpoczęła się masowa migracja Greków, nazywana W(w)ielką K(k)olonizacją.
Dziękuję i pozdrawiam
AB
„Interpunkcja przydawki zależy od tego, czy jest ona integralna czy pozakonstrukcyjna (dopowiadająca lub wpleciona). Przez przydawkę integralną rozumie się przydawkę, która z wyrazem określanym stanowi ścisły związek […]” (S. Jodłowski, Zasady interpunkcji. Podręcznik, Kraków 2002, s. 101).
Wydaje się, że z taką właśnie przydawką mamy do czynienia w zdaniu pierwszym: Pojawili się ciężkozbrojni piechurzy (hoplici), którzy walczyli w szyku zwanym falangą. Końcowy człon w szyku zwanym falangą stanowi jeden związek składniowy (wyodrębniający), dlatego przed zwanym nie ma przecinka.
Odmienna sytuacja występuje w zdaniu drugim: Społeczności wyznaczały rozjemców, zwanych ajsymnetami. Wyrażenie zwanych ajsymnetami [w starożytnej Grecji rozjemcy, czyli ajsymneci, byli mężami zaufania wybieranymi w sytuacji konfliktowej w celu zaprowadzenia porządku w państwie] można potraktować jako dopowiedzenie. Dlatego taką przydawkę dopowiadającą, wplecioną oddziela się przecinkiem.
Identycznie należy potraktować zdanie trzecie: W VIII w. p.n.e. rozpoczęła się masowa migracja Greków, nazywana W(w)ielką K(k)olonizacją. Człon końcowy po przecinku jest również przydawką dopowiadającą, przez imiesłowem nazywana pojawia się przecinek.
Jak widać, nad każdym zdaniem z przydawką przymiotną (z przymiotnikiem, imiesłowem przymiotnikowym) trzeba się interpunkcyjnie chwilę zastanowić, przestankowanie nie jest tutaj jednolite i automatyczne…
Przytoczmy na koniec jeszcze jeden fragment z Zasad interpunkcji. Podręcznika S. Jodłowskiego na temat przydawek wyodrębniających (s. 104):
„Zasada interpunkcji przydawek przymiotnych wyodrębniających została w Polsce sformułowana po raz pierwszy w r. 1935. Jest wprawdzie wzorowana na interpunkcji francuskiej, w której stosuje się przecinek przed przydawką zwaną explicatif, a pomija przed przydawką zwaną déterminatif, oparto ją jednak na rodzimej tendencji, obocznej do właściwego niektórym autorom zwyczaju stosowania przecinka przed każdym imiesłowem przymiotnym. Zwyczaj taki reprezentował m.in. S. Szober”.
Zgodnie z tymi zmianami interpunkcja użyta przez Szobera w zdaniu: Zmieniały się z biegiem czasów narzędzia, używane również w rolnictwie i rzemiośle (z przecinkiem po narzędzia) nie byłaby właściwa. Należałoby napisać: Zmieniały się z biegiem czasów narzędzia używane również w rolnictwie i rzemiośle.
Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego