Skoro zwracanie się per „pan” do księdza jest Pani zdaniem wyrazem braku szacunku ze strony ateisty (z czym osobiście się głęboko nie zgadzam, ale to pomińmy), to jak ocenić zwracanie się przez księdza do osoby niewierzącej przy użyciu zwrotu „Szczęść Boże”? Spośród czterech kombinacji możliwych w komunikacji między tymi dwoma osobami pominęła Pani w ocenie poprawnościowej akurat tę jedną. Tymczasem pozdrowienia religijne są przez księży stosowane w takiej komunikacji nagminnie. W mojej ocenie zwrot religijny użyty przez duchownego świadomego ateizmu rozmówcy jest wyrazem przekonania o wyższości własnego światopoglądu i tym samym braku szacunku i lekceważenia wolności drugiej osoby. Zapewniam, że jako ateista i apostata odczuwam takie pozdrowienie równie intensywnie jak ksiądz słowo „pan”. Czy Pani zdaniem moje odczucia są mniej istotne?

Dopisek opublikowany: 21.09.2021

Szanowny Panie,

w poradzie dotyczącej zwracania się do księdza przy użyciu słowa pan nie przedstawiałam swoich odczuć (te są dla osób korzystających z poradni nieistotne), lecz w miarę powszechne (niedające się jednak zmierzyć żadnymi metodami) przekonanie, oparte na tradycji. Wskazują na to użyte przeze mnie formy: uchodzi za (niegrzeczne), może być odebrane (jako sygnał...). Inaczej mówiąc, w poradzie swej starałam się zdać sprawę z normy grzecznościowej usankcjonowanej tradycją, na którą – należy to przyznać – duży wpływ miała obyczajowość wywodząca się z kultury religijnej. Pański list (a także sygnały płynące od innych osób) zdaje się wskazywać na to, że kształtuje się inny paradygmat obyczajowo-kulturowy, w którym dominująca jest perspektywa osoby świeckiej. W tym paradygmacie mówienie do księdza pan nie jest sygnałem braku szacunku, a wskazuje jedynie na swego rodzaju równość podmiotów (do wszystkich zwracamy się jednakowo: pan lub pani). W tym paradygmacie też powitanie w formie Szczęść Boże jest traktowane jako wprowadzanie porządku religijnego do życia świeckiego, co przez część użytkowników języka może być odbierane jako opresywne.

Z pozdrowieniami

Dopisek opublikowany: 21.09.2021

W kwestii zwracania się do osób duchownych, polski zwyczaj językowy nakazuje pewne formy zwracania się do nich odróżniające ich od świeckich. Ewentualne zwracanie się do takich osób w „zwykły” sposób nie tyle więc podkreśla ateizm tak czyniącego, co sugeruje właśnie to, iż nie uznaje on (ona) rozróżnienia na osoby duchowne i świeckie – a to nie to samo. Demonstracyjne unikanie słów typu ksiądz przypomina zwracanie się do wszystkich per ty w imię np. swoiście pojętej równości ludzi.