Jak rozpoznać przypadki?

Jak rozpoznać przypadki?
17.11.2013
17.11.2013
Szanowny Panie Profesorze,
moje pytanie dotyczy określania form gramatycznych w zdaniu. Jeżeli mamy w zdaniu np. dwa rzeczowniki, to dlaczego przy określaniu przypadka jeden jest np. w mianowniku, a drugi w bierniku? Jak rozpoznać te zależności?
W szkole stosuje się test pytań: mianownik – kto? co?, dopełniacz – kogo? czego?, celownik – komu? czemu?, biernik – kogo? co? narzędnik – kim? czym?, miejscownik – (o) kim? (o) czym? Nie jest on wygodny, gdyż niektóre zaimki są wspólne dla różnych przypadków i łatwo przez nieuwagę pomylić np. dopełniacz z biernikiem lub narzędnik z miejscownikiem. W razie wątpliwości należy zamienić wątpliwy rzeczownik na inny, w danym kontekście niekłopotliwy. Na przykład jeśli wahamy się, w którym z dwóch wyrażeń: do domu i w domu występuje dopełniacz, a w którym miejscownik, to zamiana domu na szkołę rozstrzyga problem, por. do szkoły (na pewno nie miejscownik) i w szkole (na pewno nie dopełniacz). Większe trudności napotkamy, gdy w danym kontekście mogą pojawić się równie dobrze formy dwóch przypadków, ale i wtedy ta sama metoda się sprawdza, np. zjeść chleb (biernik, por. zjeść bułkę) i zjeść (trochę) chleba (dopełniacz, por. zjeść zupy). Dla większej sprawności w rozpoznawaniu przypadków należy sobie przyswoić końcówki jednoznaczne, np. wśród rzeczowników żeńskich niezawodnie wskazuje biernik, a -em wśród męskich i nijakich – narzędnik.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego