Jednolity a jednorodny

Jednolity a jednorodny
10.04.2016
10.04.2016
Witam serdecznie,
mam pytanie, które wiąże się z moją pracą zawodową. Czy jest jakakolwiek różnica pomiędzy znaczeniem słowa jednolity a jednorodny? System komputerowy, a właściwie jego twórca, wyraźnie daje mi do zrozumienia, że jedno słowo wyklucza drugie. Jednocześnie w opisie mam możliwość zaznaczenia różnorodny a nie ma opcji niejednolity. Sprawia mi to kłopoty i dostarcza niepotrzebnych utarczek słownych.

Proszę o odpowiedź.
Krzysztof
W niektórych kontekstach oba przymiotniki są synonimami. Powiemy np. państwo jednolite narodowościowo i państwo jednorodne narodowościowo, utwory jednolite stylistycznie i utwory jednorodne stylistycznie. Jednorodny to jednolity pod jakimś względem: mający takie same cechy (jednolity = jednorodny stylistycznie) lub takie samo pochodzenie (jednolity = jednorodny narodowościowo).
Jednak już w zdaniu (cyt. za Multimedialnym słownikiem języka polskiego PWN wersja 2.0, Warszawa 2006): Po rozbiorach trzeba było w Polsce utworzyć jednolitą administrację i system monetarny przymiotnika jednolity nie zastąpimy jednorodnym.
Nie wiem, w jakich kontekstach używa Pan tych słów, więc nie mogę szczegółowo odpowiedzieć na Pańskie pytanie. Co do wyrazów różnorodny, niejednolity, to pierwszy z nich, choć powstał jako zaprzeczenie jednorodnego, współcześnie jest książkowym (erudycyjnym) synonimem przymiotnika rozmaity, por. sprzedaż różnorodnych przedmiotów artystycznych, artykuły o różnorodnej tematyce, różnorodne wątki w powieści itd. Element znaczenia związany z niejednakowym pochodzeniem tego, co określamy jako różnorodne, nie jest już pierwszoplanowy, choć oczywiście przymiotnik ten występuje też jako antonim jednorodnego, por. kraj różnorodny narodowościowo, wiersze różnorodne stylistycznie. Natomiast przymiotnik niejednolity jest dokładnym zaprzeczeniem jednolitego.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego