Konowiąz i inochód

Konowiąz i inochód
23.10.2017
23.10.2017
Szanowni Państwo,
proszę o wyjaśnienie nietypowej formy dwóch słów – konowiąz oraz inochód. Dlaczego nie pisze się koniowiąz oraz innochód?
Wyraz konowiąz oznacza urządzenie do przywiązywania koni, stosowane głownie w wojsku. Etymologicznie wyraz ten składa się z członu kon- (od koń), międzyrostka -o- (tworzącego m.in. złożenia rzeczownikowe) oraz członu -wiąz (od wiązać). W dawnej polszczyźnie spółgłoski poprzedzające interfiks -o- ulegały regularnie stwardnieniu, dlatego też piszemy konowiąz (a nie: koniowiąz), podobnie jak: konował (‘powalający konia dla wałaszenia’) czy Konojady (obecnie nazwa miejscowa). W wyrazach utworzonych później miękkość spółgłoski była zachowywana, por. np. koniokrad, koniopłoch. Jest to zjawisko typowe dla wielu rzeczowników złożonych ze spójką -o-, które powstawały w różnym okresie, por. krwotok, ale: krwiobieg, krwiodawca; Świnoujście, ale świniobicie, świniopas.
Inochód to symetryczny chód lub bieg wielbłądów, żyraf i szybkich koni. Forma inochoda notowana była już w polszczyźnie w XVI wieku. Wchodziła m.in. w skład frazeologizmu zbić z inochody, co oznaczało ‘zbić z tropu, pomieszać komuś szyki’.
Prasłowiańska cząstka inъ, widoczna m.in. w polskim wyrazie inochoda, inochód (tudzież w wyrazach pokrewnych: inochodnik, inochodziec), to najbardziej pierwotna postać liczebnika jeden (por. np. formę scs. inorogъ i pol. jednorożec). Innymi słowy, inochód to tyle, co „jednochód” – chód polegający na poruszaniu kończynami po JEDNEJ stronie ciała w tym samym czasie.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego