Kto chwali swój ogonek – liszka czy pliszka?

Kto chwali swój ogonek – liszka czy pliszka?
5.02.2019
5.02.2019
Szanowni Państwo!
W którejś z książek Alfreda Szklarskiego o Tomku Wilmowskim bosman Nowicki używa wyrażenia Każda liszka swój ogonek chwali. Czy to pomyłka, wersja alternatywna czy może pierwowzór znanego powiedzenia o pliszce?

Marcin Nowak
Funkcjonują różne wersje przysłowia mówiącego o tym, że każdy chwali to, co dotyczy właśnie jego. Postać z liszką uchodzi za najstarszą (znaną już w XVI wieku) i najdłużej obecną w języku (spotyka się ją jeszcze w tekstach XX-wiecznych). Liszka, dawna nazwa lisicy, samicy lisa, z została zastąpiona podobną brzmieniowo pliszką (ptak o smukłym ciele i długim ogonie, którym porusza w taki sposób, że ludzie uważają, że się nim chwali). Trudno dziś, po 300 latach (najstarsze zarejestrowane przez J. Krzyżanowskiego w Nowej księdze przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 1, s. 298, Warszawa, 1969 użycie z pliszką pochodzi z 1689 roku) określić, dlaczego w przysłowiu doszło do pomylenia słów, można sądzić, że niemałą rolę odegrało w nim to, że różne „mądrości ludowe” były przekazywane drogą ustną.
W późniejszych wiekach zamiast liszki i pliszki pojawiała się myszka (także podobna brzmieniowo), a nawet sroczka.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego