Kto z kim szedł?
(1) Mały chłopiec i jego mama – szły czy szli?
(2) Małe dziecko i jego mama – szły czy szli?
(3) Mama wraz z synkiem – szły czy szli?
(4) Kobieta i pies – szły czy szli?
(5) Kobieta i piesek – szły czy szli?
(6) Kobieta i piesek maskotka – szły czy szli?
(7) Kobieta i rower stali czy stały na deszczu?
(8) Chłopaki szły.
(9) Chłopaki z dziewczynami – szły czy szli?
(10) Chłopaki i pies – szli czy szły?
Dziękuję.
3.10.2018
3.10.2018
Poniżej przedstawię parę przykładów, co do których mam wątpliwości. (1) Mały chłopiec i jego mama – szły czy szli?
(2) Małe dziecko i jego mama – szły czy szli?
(3) Mama wraz z synkiem – szły czy szli?
(4) Kobieta i pies – szły czy szli?
(5) Kobieta i piesek – szły czy szli?
(6) Kobieta i piesek maskotka – szły czy szli?
(7) Kobieta i rower stali czy stały na deszczu?
(8) Chłopaki szły.
(9) Chłopaki z dziewczynami – szły czy szli?
(10) Chłopaki i pies – szli czy szły?
Dziękuję.
W zdaniach pierwszym i trzecim jednym z elementów podmiotu jest rzeczownik męski osobowy (chłopiec, synek), co sprawia, że orzeczenie przybierze formę rodzaju męskoosobowego: (1) Mały chłopiec i jego mama szli, (3) Mama wraz z synkiem szli.
W zdaniach ósmym i dziewiątym mamy rzeczownik chłopak w niemęskoosobowej formie mianownika liczby mnogiej: te chłopaki – orzeczenia zatem muszą mieć formę niemęskoosobową: (8) Chłopaki szły, (9) Chłopaki z dziewczynami szły. Gdyby użyto tu formy męskoosobowej (przez niektórych niesłusznie uważanej za błędną) chłopacy, to należałoby ją połączyć z orzeczeniem w takiej samej formie: Chłopacy szli, Chłopacy z dziewczynami szli.
W zdaniach szóstym i siódmym występują rzeczowniki niemęskoosobowe (kobieta, rower, piesek maskotka), a zatem orzeczenie też będzie miało formę niemęskoosobową – Kobieta i rower stały, Kobieta i piesek maskotka szły.
W pozostałych zdaniach nie występują rzeczowniki męskoosobowe, a mimo to orzeczenie będzie miało formę męskoosobową: (2) Małe dziecko i jego mama szli, (4) Kobieta i pies szli, (5) Kobieta i piesek szli, (10) Chłopaki i pies szli. Rodzaj męskoosobowy pełni tu funkcję wtórną – nie jest wykładnikiem męskoosobowości, lecz informuje o tym, że w skład podmiotu wchodzą nazwy o niejednorodnym charakterze. Jedynie w zdaniu (2), w którym w skład podmiotu szeregowego wchodzi rzeczownik dziecko i nazwa żeńska, możliwe jest użycie czasownika w formie niemęskoosobowej: Małe dziecko i jego mama szły (oprócz poprawnego: Małe dziecko i jego mama szli). W zdaniach, w których jednym z elementów podmiotu jest nazwa zwierzęcia w rodzaju męskim, a drugim – nazwa żeńska, orzeczenie musi przyjąć formę męskoosobową.
W zdaniach ósmym i dziewiątym mamy rzeczownik chłopak w niemęskoosobowej formie mianownika liczby mnogiej: te chłopaki – orzeczenia zatem muszą mieć formę niemęskoosobową: (8) Chłopaki szły, (9) Chłopaki z dziewczynami szły. Gdyby użyto tu formy męskoosobowej (przez niektórych niesłusznie uważanej za błędną) chłopacy, to należałoby ją połączyć z orzeczeniem w takiej samej formie: Chłopacy szli, Chłopacy z dziewczynami szli.
W zdaniach szóstym i siódmym występują rzeczowniki niemęskoosobowe (kobieta, rower, piesek maskotka), a zatem orzeczenie też będzie miało formę niemęskoosobową – Kobieta i rower stały, Kobieta i piesek maskotka szły.
W pozostałych zdaniach nie występują rzeczowniki męskoosobowe, a mimo to orzeczenie będzie miało formę męskoosobową: (2) Małe dziecko i jego mama szli, (4) Kobieta i pies szli, (5) Kobieta i piesek szli, (10) Chłopaki i pies szli. Rodzaj męskoosobowy pełni tu funkcję wtórną – nie jest wykładnikiem męskoosobowości, lecz informuje o tym, że w skład podmiotu wchodzą nazwy o niejednorodnym charakterze. Jedynie w zdaniu (2), w którym w skład podmiotu szeregowego wchodzi rzeczownik dziecko i nazwa żeńska, możliwe jest użycie czasownika w formie niemęskoosobowej: Małe dziecko i jego mama szły (oprócz poprawnego: Małe dziecko i jego mama szli). W zdaniach, w których jednym z elementów podmiotu jest nazwa zwierzęcia w rodzaju męskim, a drugim – nazwa żeńska, orzeczenie musi przyjąć formę męskoosobową.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski