Kuliczki

Kuliczki
6.04.2012
6.04.2012
Jaka jest geneza wyrażenia u diabła na kuliczkach, oznaczającego mniej więcej tyle co 'na wygwizdowie'? Czym są owe kuliczki?
Wyrażenie u diabła na kuliczkach nie występuje w polszczyźnie ogólnej, nie jest notowane ani w słownikach historycznych, ani współczesnych języka polskiego. Można je tylko spotkać w dialektach wschodniej Polski.
Wyrażenie u czarta (diabła) na kuliczkach jest natomiast znane w języku rosyjskim, używane w znaczeniu 'bardzo daleko, gdzieś na końcu świata, gdzieś na przedpieklu'. Etymologia kuliczek w języku rosyjskim nie jest do końca objaśniona. Przyjmuje się, że kuliczki to zdrobnienie od kulicz 'wielkanocne ciasto z pszennej mąki', zapożyczenie z grec. kolliks 'chleb okrągłego lub owalnego kształtu'. A zatem u diabła na kuliczkach to tyle co 'u diabła na przyjęciu'.
Według innych etymologów kuliczki to zdrobnienie od kuliga – 'nowe, wykarczowane miejsce; pole, grunt, posiadłość', zapożyczone z fin. kylä 'wieś', por. też lit. kùlti 'młócić'.
I jeszcze jedno objaśnienie. Wiąże się ono ze zwyczajem, który przyszedł do Polski z Rusi, a dotyczył zabawy karnawałowej, która polegała na tym, że szlachta w tłumnym i szumnym korowodzie odwiedzała dwory sąsiedzkie. Korowód prowadził wodzirej jadący w najszybszych saniach, ubrany maskę z długim ptasim dziobem, zwany kulikiem/kuligiem. A zatem kulik/kulig to nazwa zarówno ptaka (Numenius), jak i zapustnej zabawy. Etymologicznie jest to wyraz dźwiękonaśladowczy: ptak odzywa się przeciągłym kulik, kulik, kulik. Od wyrazu podstawowego kulik/kulig tworzono zdrobnienie kuliczek/kuliszek/kuliżek, które w wyrażeniu z diabłem przybierało formę liczby mnogiej: na kuliczkach / na kuliszkach.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego