Magać / majgać i majgany

Magać / majgać i majgany

3.09.2018
3.09.2018

Moje pytanie dotyczy określenia majgany/a. Moja koleżanka często go używa do określenia osoby żywej, sprytnej, obrotnej. Twierdziła, że to zwrot z gwary podhalańskiej, jednak ja spotkałam się raczej z określeniem śwarny, a majgany słyszałam po raz pierwszy od niej, mimo że na Podhalu się wychowałam.


Zatem chciałam zapytać, z jakiej gwary czy też regionu Polski pochodzi to określenie? Serdecznie dziękuję!

Czasownik magać/majgać (się) w znaczeniu ‘przewracać (się); też chwiać się na boki’ znany jest w wielu gwarach Małopolski i Śląska (np. kieleckie majgać koziołki; krakowskie dziecka magajom sie w trowie; magoń ‘człowiek niepewnie chodzący, łatwo się przewracający’). Nie ma go jednak w gwarach góralskich. Niedostatki kompetencji językowej powodują, że wielu używa go jak wyrazu ogólnopolskiego, por. (pisze blogerka pochodząca z „małej miejscowości w woj. Świętokrzyskim, 7 lat swego życia spędziłam w Krakowie, aktualnie mieszkam w Gliwicach”): Odkąd [kupiłam poduszkę podróżną] komfort spania nieporównywalnie wzrósł. Głowa się nie majga na boki, nie uderza o szybę czy sąsiada z boku, a co najważniejsze po przebudzeniu nic nas nie boli (https://elare.pl/jak-przetrwac-dluga-podroz/). W postaci majgany ‘otrzaskany, biegły, doświadczony, sprytny’ pojawia się w wielu tekstach wypowiedziach internautów (por.: W sprawach kompa to ja majgana nie jestem…). Ustalenie rzeczywistego zasięgu tego pochodzącego z gwar regionalizmu wymagałoby poważniejszych badań. Trzeba też dodać, że magać znane było prawdopodobnie XIX-wiecznej polszczyźnie – rejestruje je Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego w znaczeniu ‘szybko przewracać, fikać’ jako słowo dawne, ilustrując hasło przykładami z Żeromskiego i Sienkiewicza. Majgać ani majgany nie podaje.

Kazimierz Sikora, Uniwersytet Jagielloński
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego