Nazwy liter głagolicy i cyrylicy

Nazwy liter głagolicy i cyrylicy

12.04.2023
12.04.2023

Chciałem zapytać o to czy mamy "oficjalne" polskie nazwy na litery głagolicy i wczesnej cyrylicy? Jeżeli tak, to prosiłbym o ich wymienienie lub wskazanie źródła z taką listą. Zapytać też chciałem o to jak wygląda sprawa nazw liter współczesnych alfabetów cyrylickich (słowiańskich). Pozdrawiam.

Kompletną listę liter głagolicy – najstarszego znanego pisma słowiańskiego – zawiera tylko powstała w 1996 r. międzynarodowa norma ISO 6861:1996 Information and documentation — Glagolitic alphabet coded character set for bibliographic information interchange. Nazwy liter i ich kolejność przedstawiają się następująco: azu, buki, vedi, glagol’, dobro, esi’, živěte, zělo, zemlja, iže, i, g’erv’, kako, ljudi, myslite, naš, on, pokoj, r’ci, slovo, tverdo, uk, fert, xěr, omega, cy, červ’, ša, šta, er, ery, er’, jat’, jo, ju, as, es, jes, jas, fita, ižica.

Nazwy dla liter azbuki zaproponowali wcześniej dwaj badacze – Georgij Aleksandrowicz Haburgaev i Paul Cubberly. W 1986 r. Haburgaev w pracy Staroslawjanskij jazyk zaproponował następujące nazwy (w transkrypcji na alfabet łaciński): azŭ, buky, vědi, glagoli, dobro, jestŭ, živěte, dzělo, zemlja, ižen, iže, g’ervĭ, kako, ljudije, myslite, našĭ, onŭ, pokoi, rĭci, slovo, tvrĭdo, oukŭ, frĭtĭ, xěrŭ, otŭ, ci, črĭvĭ, ša, šta, jerŭ, jery, jerĭ, jatĭ, jusŭ malyi, jusŭ bolĭšii, fita, ižica. Dwie dekady później Cubberley w rozdziale The Slavic Alphabets, opublikowanym w pracy The World’s Writing Systems (pod red. P.T. Danielsa i W. Brighta, Oxford University Press, 1996, s. 346–354), przedstawił bardzo podobny układ nazewniczy: azъ, buky, vědi/vědě, glagoli/glagolь, dobro, jestь/estъ, živěte, dzělo, zemlja, i/ižei, iže, g’ervь/dervь, kako, ljudьje/ljudije, myslite/myslěte, našь, onъ, pokoj, rьci, slovo, tvrdo/tverdo, ukъ/ikъ, frtъ, chěrъ/cherъ, otъ, ci, črvь, ša, štja, jerъ, jery, jerь, ětь/jatь, jusъ malyi, jusъ malyi jotirovannyj, jusъ bolъšij, jusъ bolъšij jotirovannyj, fita, ižica. Obaj językoznawcy pominęli jo (następujące po jatь), Haburgaev nie dał nazw dla ju, (po jusъ malyi) oraz (po jusъ bolъšij), a Cubberly dla ju (po jo).

Nazwy tzw. wczesnej cyrylicy, czyli pierwotnej wersji cyrylicy, która została utworzona dla języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, przedstawiają się następująco (w transliteracji polskiej): az, buki, wiedi, głagoli, dobro, jest’, żiwiete, dzjelo, zemlja, iże, i, kako, liudije, myslite, nasz’, on, pokoj, r’ci, slowo, twr’do, uk, fr’ti, chier, ot (omega), ci, czrewi, sza, szta (szcza), jer, jery, jer', jać, ju, ja, ęs (jes, mały jus), jęs (), ąs (jus, duży jus), jąs (), ksi, psi, fita, iżyca, je.

Nazwy współczesnej cyrylicy to: a, be, we, gie lub hie, gie miękkie, ge, de, dzie, je, je ukraińskie, e grave, jo, że, dz, ze, i, i ukraińskie, ji, j (i krótkie), i grave, ji, ka, kje, el, lje, en, nje, o, pe, er, es, te, cie, u, u krótkie, ef, cha, omega, ce, cze, dże, sza, szcza, jor (twardy znak), jery (y), jer (miękki znak), jać, e, ju, ja, je, jes (mały jus, ę), jus (wielki jus, ą), ję, ją, ksi, psi, teta, iżyca, iżyca okowy, ot.

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego