Niewymieniony, nie wymieniony
czy w zdaniu Pozostała działalność w zakresie opieki zdrowotnej, gdzie indziej niewymieniona / niesklasyfikowana… łączna pisownia wyrazów niewymieniona i niesklasyfikowana jest jedyną słuszną, czy może dopuszcza się również zapis oddzielny?
14.11.2015
14.11.2015
Witam, czy w zdaniu Pozostała działalność w zakresie opieki zdrowotnej, gdzie indziej niewymieniona / niesklasyfikowana… łączna pisownia wyrazów niewymieniona i niesklasyfikowana jest jedyną słuszną, czy może dopuszcza się również zapis oddzielny?
Formy: sklasyfikowany, wymieniony to imiesłowy przymiotnikowe bierne (są one zakończone na ny, jak w podanych przykładach, oraz na ty, np. wypity, umyty). Oprócz nich istnieją imiesłowy przymiotnikowe czynne, zakończone na ący (np. piszący).
Wyrazy należące do tej kategorii gramatycznej charakteryzują się tym, że częściowo wskazują na czynności (są formami czasowników), a częściowo na cechy (odmieniają się jak przymiotniki). Problem w tym, że często trudno jednoznacznie określić, jaką funkcję pełni dany imiesłów w konkretnym wyrażeniu – czy uczeń sklasyfikowany to ‘uczeń, którego ktoś sklasyfikował’ (wówczas mielibyśmy znaczenie czynnościowe), czy też ‘uczeń, który się charakteryzuje czymś, co wynika z takiego sklasyfikowania (np. tym, że przeszedł do następnej klasy’ (wówczas mielibyśmy znaczenie przymiotnikowe).
Jak wiadomo, partykułę nie zapisuje się rozdzielnie z czasownikami (nie piszę), a łącznie z przymiotnikami (nieładny). Do 1997 roku ta zasada przenosiła się też na imiesłowy przymiotnikowe – te, które wskazywały na czynność, pisało się rozdzielnie z nie (np. Włożyłam nie pobrudzoną bluzkę – ‘taką, która się nie pobrudziła’), te zaś, które wyrażały cechę, zapisywało się łącznie z nie (np. Włożyłam niepobrudzoną bluzkę – ‘czystą’).
Ponieważ, jak wiemy, ustalenie, czy mamy do czynienia ze znaczeniem czynnościowym, czy z cechą, bywa bardzo kłopotliwe, to w 1997 roku Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN przyjęła uchwałę brzmiącą: „[…] Rada Języka Polskiego podejmuje decyzję pozytywną co do łącznej pisowni nie z imiesłowami odmiennymi z dopuszczalnością świadomej pisowni rozdzielnej”.
Oznacza to, że wszystkie imiesłowy przymiotnikowe (czyli te zakończone na: ący, ny, ty) od tej pory można zapisywać łącznie, niezależnie od ich funkcji. Taka też praktyka jest stosowana w większości redakcji.
Poprawny jest jednak także zapis rozdzielny (wynika to z zastrzeżenia: „z dopuszczalnością świadomej pisowni rozdzielnej”), pod warunkiem że jest… poprawny, to znaczy: że dotyczy tych imiesłowów, które pełnią funkcję czasownikowe. W przywołanym przez Pana wyrażeniu: działalność (…) gdzie indziej nie wymieniona byłby on poprawny, bo zaprzeczony imiesłów wymieniona wyraźnie został użyty czasownikowo, na co wskazuje zaimek gdzie indziej.
Wyrazy należące do tej kategorii gramatycznej charakteryzują się tym, że częściowo wskazują na czynności (są formami czasowników), a częściowo na cechy (odmieniają się jak przymiotniki). Problem w tym, że często trudno jednoznacznie określić, jaką funkcję pełni dany imiesłów w konkretnym wyrażeniu – czy uczeń sklasyfikowany to ‘uczeń, którego ktoś sklasyfikował’ (wówczas mielibyśmy znaczenie czynnościowe), czy też ‘uczeń, który się charakteryzuje czymś, co wynika z takiego sklasyfikowania (np. tym, że przeszedł do następnej klasy’ (wówczas mielibyśmy znaczenie przymiotnikowe).
Jak wiadomo, partykułę nie zapisuje się rozdzielnie z czasownikami (nie piszę), a łącznie z przymiotnikami (nieładny). Do 1997 roku ta zasada przenosiła się też na imiesłowy przymiotnikowe – te, które wskazywały na czynność, pisało się rozdzielnie z nie (np. Włożyłam nie pobrudzoną bluzkę – ‘taką, która się nie pobrudziła’), te zaś, które wyrażały cechę, zapisywało się łącznie z nie (np. Włożyłam niepobrudzoną bluzkę – ‘czystą’).
Ponieważ, jak wiemy, ustalenie, czy mamy do czynienia ze znaczeniem czynnościowym, czy z cechą, bywa bardzo kłopotliwe, to w 1997 roku Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN przyjęła uchwałę brzmiącą: „[…] Rada Języka Polskiego podejmuje decyzję pozytywną co do łącznej pisowni nie z imiesłowami odmiennymi z dopuszczalnością świadomej pisowni rozdzielnej”.
Oznacza to, że wszystkie imiesłowy przymiotnikowe (czyli te zakończone na: ący, ny, ty) od tej pory można zapisywać łącznie, niezależnie od ich funkcji. Taka też praktyka jest stosowana w większości redakcji.
Poprawny jest jednak także zapis rozdzielny (wynika to z zastrzeżenia: „z dopuszczalnością świadomej pisowni rozdzielnej”), pod warunkiem że jest… poprawny, to znaczy: że dotyczy tych imiesłowów, które pełnią funkcję czasownikowe. W przywołanym przez Pana wyrażeniu: działalność (…) gdzie indziej nie wymieniona byłby on poprawny, bo zaprzeczony imiesłów wymieniona wyraźnie został użyty czasownikowo, na co wskazuje zaimek gdzie indziej.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
