Parenteza jako środek stylistyczny

Parenteza jako środek stylistyczny
9.05.2017
9.05.2017
Na forum internetowym sprzeczaliśmy się o to, czy stawiać przecinki za i w celu podkreślenia wtrącenia, czy lepiej zamienić szyk wyrazów. O to przykład: Dokończył swój żart i, ze świecącym kamieniem w dłoni, bojaźliwie ruszył do środka. Czy może lepiej było by napisać Dokończył swój żart i bojaźliwie ruszył do środka, trzymając w dłoni świecący kamień. I w odniesieniu do tego przykładu, to czy zdanie może być dobrze zbudowane, ale styl może być kiepski?
W ujęciu składniowym wtrącenie (wyrażenie parentetyczne) to dwustronnie izolowany ciąg wewnątrzwypowiedzeniowy. Wyznacznikiem tej izolacji są w języku mówionym pauzy i intonacja, a w języku pisanym – podwojone znaki interpunkcyjne (przecinki, myślniki lub nawiasy). Dodatkowo zakłada się istnienie odpowiedniości pomiędzy artykulacyjnymi a graficznymi sygnałami delimitacji.
Jeśli zatem w języku pisanym chcemy użyć wtrącenia – w celu wyeksponowania informacji dodatkowej, uzupełniającej itd. – to musimy je wydzielić znakami interpunkcyjnymi. Można też oczywiście wyrazić tę samą treść (główną i poboczną) za pomocą zupełnie innej pod względem składniowym struktury powierzchniowej. W drugim z przywołanych wypowiedzeń nie mamy wtrącenia, a informacja o tym, że wykonawca czynności trzymał w dłoni świecący kamień, znalazła się w imiesłowowym równoważniku zdania, ostatnim członie składowym wypowiedzenia złożonego. Taka konstrukcja składniowa sprawia, że informacja o świecącym kamieniu jest mniej wyeksponowana.
Wszystko zależy więc od tego, co nadawca wypowiedzi chce wyeksponować i z jaką mocą. Wypowiedzenia mogą być poprawne pod względem gramatycznym i leksykalnym, a mimo to niewłaściwie realizować cele komunikacyjne nadawcy z powodu nieadekwatnie dobranych środków stylistycznych, w tym także składniowych. Tym samym wkraczamy w sferę pragmatyki, czyli nauki zajmującej się stosunkiem, jaki w procesie komunikowania się ludzi zachodzi między znakami słownymi a ich nadawcami i odbiorcami.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego