Pisownia zwrotów tytularnych w dialogach
pytanie dotyczy zwrotów typu „Jego Ekscelencja”, „Wysoki Sąd”, „Wasza Wysokość” użytych w dialogach lub napisach do filmów. Wielu profesjonalnych tłumaczy pisze te wyrażenia dużą literą, powołując się na hasło słownikowe z SJP (https://sjp.pwn.pl/slowniki/Jego-Ekscelencja). Wydaje mi się, że jedyne zasadne użycie dużej litery miałoby miejsce w filmie dokumentalnym odnoszącym się do żywej i autentycznej osoby. Czy mogliby Państwo rozstrzygnąć tę kwestię?
Z szacunkiem,
M. B.
5.12.2019
5.12.2019
Szanowni Państwo,pytanie dotyczy zwrotów typu „Jego Ekscelencja”, „Wysoki Sąd”, „Wasza Wysokość” użytych w dialogach lub napisach do filmów. Wielu profesjonalnych tłumaczy pisze te wyrażenia dużą literą, powołując się na hasło słownikowe z SJP (https://sjp.pwn.pl/slowniki/Jego-Ekscelencja). Wydaje mi się, że jedyne zasadne użycie dużej litery miałoby miejsce w filmie dokumentalnym odnoszącym się do żywej i autentycznej osoby. Czy mogliby Państwo rozstrzygnąć tę kwestię?
Z szacunkiem,
M. B.
Tak zwane zwroty tytularne, które stanowią ważny element grzecznościowej etykiety językowej, dzieli się zazwyczaj na tytuły fatyczne, które są stosowane, gdy mówiący/piszący zwraca się bezpośrednio do danej osoby (np. Wasza Królewska Mość), oraz tytuły opisowe, które są stosowane niejako w odniesieniu do osób trzecich (np. Jego Królewska Mość).
Przepisy ortograficzne nie wskazują bezpośrednio, w jakich granicach można stosować zasadę o użyciu wielkiej litery ze względów uczuciowych bądź grzecznościowych. W WSO PWN w regule [97/19.1] mówi się wprost: „Użycie wielkiej litery ze względów uczuciowych i grzecznościowych jest indywidualną sprawą piszącego. Przepisy ortograficzne pozostawiają w tym wypadku dużą swobodę piszącemu, ponieważ użycie wielkiej litery jest wyrazem jego postawy uczuciowej (np. szacunku, miłości, przyjaźni) w stosunku do osób, do których pisze, lub w stosunku do tego, o czym pisze”.
Tradycyjna polska etykieta językowa wymaga od piszącego szacunku dla odbiorcy korespondencji i zapisywania form jego dotyczących wielkimi literami. Wielką literą zapisujemy zwyczajowo nazwy osób, do których się zwracamy w listach prywatnych i oficjalnych oraz w podaniach urzędowych. Czasami również nazwy osób trzecich – jeśli osoby te są nam bliskie – wyróżniamy wielką literą (np. Pozdrów i ucałuj od nas Mamę).
Należy odnotować, że polska etykieta językowa upraszcza się od dłuższego czasu, czego przejawem jest m.in. niestosowanie w piśmie wielkich liter w formach odnoszących się do adresata wypowiedzi. Widzimy to np. w zapisie pytań w wywiadach publikowanych w prasie i internecie (np. Więc mówi pan, że nie czuje się upokorzony?).
Fakultatywne reguły użycia wielkiej litery ze względów uczuciowych i grzecznościowych, a także zalecenia wynikające z etykiety językowej nie mają zastosowania w odniesieniu do zapisu zwrotów tytularnych oraz nazw godności w dialogach książek beletrystycznych oraz w ekranowych napisach dialogowych. W tych miejscach mają zastosowanie reguły ogólne, które nakazują zapisywać nazwy godności od małych liter, por. panie prezydencie, panie ministrze, panie generale, pani prezes, pani dyrektor. Pewne wahania w zakresie pisowni małą bądź wielką literą odnoszą się do zwrotów tytularnych (opisowych i fatycznych) odnoszących się do koronowanych głów oraz przywódców religijnych, por. np. jego/wasza królewska mość, Jego/Wasza Królewska Mość, jego/wasza świątobliwość, Jego/Wasza Świątobliwość.
Przepisy ortograficzne nie wskazują bezpośrednio, w jakich granicach można stosować zasadę o użyciu wielkiej litery ze względów uczuciowych bądź grzecznościowych. W WSO PWN w regule [97/19.1] mówi się wprost: „Użycie wielkiej litery ze względów uczuciowych i grzecznościowych jest indywidualną sprawą piszącego. Przepisy ortograficzne pozostawiają w tym wypadku dużą swobodę piszącemu, ponieważ użycie wielkiej litery jest wyrazem jego postawy uczuciowej (np. szacunku, miłości, przyjaźni) w stosunku do osób, do których pisze, lub w stosunku do tego, o czym pisze”.
Tradycyjna polska etykieta językowa wymaga od piszącego szacunku dla odbiorcy korespondencji i zapisywania form jego dotyczących wielkimi literami. Wielką literą zapisujemy zwyczajowo nazwy osób, do których się zwracamy w listach prywatnych i oficjalnych oraz w podaniach urzędowych. Czasami również nazwy osób trzecich – jeśli osoby te są nam bliskie – wyróżniamy wielką literą (np. Pozdrów i ucałuj od nas Mamę).
Należy odnotować, że polska etykieta językowa upraszcza się od dłuższego czasu, czego przejawem jest m.in. niestosowanie w piśmie wielkich liter w formach odnoszących się do adresata wypowiedzi. Widzimy to np. w zapisie pytań w wywiadach publikowanych w prasie i internecie (np. Więc mówi pan, że nie czuje się upokorzony?).
Fakultatywne reguły użycia wielkiej litery ze względów uczuciowych i grzecznościowych, a także zalecenia wynikające z etykiety językowej nie mają zastosowania w odniesieniu do zapisu zwrotów tytularnych oraz nazw godności w dialogach książek beletrystycznych oraz w ekranowych napisach dialogowych. W tych miejscach mają zastosowanie reguły ogólne, które nakazują zapisywać nazwy godności od małych liter, por. panie prezydencie, panie ministrze, panie generale, pani prezes, pani dyrektor. Pewne wahania w zakresie pisowni małą bądź wielką literą odnoszą się do zwrotów tytularnych (opisowych i fatycznych) odnoszących się do koronowanych głów oraz przywódców religijnych, por. np. jego/wasza królewska mość, Jego/Wasza Królewska Mość, jego/wasza świątobliwość, Jego/Wasza Świątobliwość.
Adam Wolański
