Pisze się prawnoaborcyjny

Pisze się prawnoaborcyjny
6.07.2018
6.07.2018
Szanowni Państwo!
Zwracam się z prośbą o rozstrzygnięcie, jak powinien wyglądać zapis słowa „prawno-aborcyjny”. Czy powinna być pisownia łączna, czyli „prawnoaborcyjny” (choć nie jestem do tego przekonana, w końcu nie jest to „prawo aborcyjne” na wzór „prawa karnego”, ale raczej „prawo do aborcji”), czy zapis z łącznikiem, tak jak napisałam w pierwszym zdaniu?
Z poważaniem
Anna Kruszewska
Niezależnie od tego, czy ów przymiotnik złożony wywiedziemy od wyrażenia prawo aborcyjne czy prawo do aborcji, musi on być zapisany bez łącznika jako prawnoaborcyjny (mimo że wordowski spell checker podkreśla tę formę na czerwono i aprobuje pisownię prawno-aborcyjny). Nie ma w polszczyźnie adiectivów złożonych z cząstką prawno- pisanych z łącznikiem albo osobno…
Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
  1. 6.07.2018
    Panie Doktorze,
    adiectivów złożonych z cząstką prawno- pisanych z łącznikiem albo osobno jest niestety całkiem sporo. Pierwszy, jaki mi przyszedł do głowy od razu, to prawno-etyczny, jak w określeniu doradca do spraw prawno-etycznych, czy w zdaniu: Do tego przepisu mam zastrzeżenia prawno-etyczne (tzn. częściowo prawne, częściowo etyczne; człony równorzędne zgodnie z zasadą [186] 50). Korpus co prawda nie notuje zbyt licznie tego przymiotnika (12 wystąpień w różnych przypadkach i rodzajach w całym NJKP PELCRA; może w czasach jego powstawania jeszcze nie było jeszcze tylu dylematów prawno-etycznych?), ale notuje go tylko z łącznikiem, ani razu łącznie. Google daje 1260 wyników na prawno-etyczne, a tylko 91 na prawnoetyczne i przy tym ze znamienną podpowiedzią: „Czy chodziło Ci o: prawno etyczne?”, link z której przekierowuje do… prawno-etyczne! Notabene, wśród tych 91 wystąpień łącznego zapisu, tylko 5 nie stanowi odesłania do książki Elżbiety Jęczmionka-Kopińskiej „Błąd w sztuce i niepowodzenie medyczne w polskim systemie prawnym. Prawnoetyczne uwarunkowania zabiegów medycznych” (Silva Rerum, Poznań 2014), która moim zdaniem zawiera w podtytule błąd językowy (po przejrzeniu książki jestem pewien, że powinna nosić podtytuł „Prawno-etyczne uwarunkowania…”). Dalibóg, nie wiem, co miałoby prawnoetyczne znaczyć, bo nie istnieje nic takiego, jak „prawo etyczne” (prawo regulujące etykę?, prawo dotyczące zagadnień etycznych?, prawo do etyki?), chyba że chodziłoby o przeciwstawienie prawa „etycznego” „nieetycznemu” (ale to zgoła inne zagadnienie, a i przymiotnika od niego tworzyć chyba nie ma potrzeby).
    Owszem, Andrzej Grabowski („Prawnicze pojęcie obowiązywania prawa stanowionego. Krytyka niepozytywistycznej koncepcji prawa”, Księgarnia Akademicka, Kraków 2009, s. 36; https://www.academia.edu/7610102/Prawnicze_poj%C4%99cie_obowi%C4%85zywania_prawa_stanowionego._Krytyka_niepozytywistycznej_koncepcji_prawa), pisze: „Inkorporationsthese głosi, że każdy rozwinięty system prawa inkorporuje prawnoetyczne (prawnonaturalne) zasady”, co jest jakby kryptodefinicją terminu prawnoetyczne sugerującą, że tak jak prawo naturalne to prawo oparte na naturze (wypływające z natury, zakorzenione w naturze), tak prawo etyczne to prawo wypływające z etyki, zakorzenione w etyce. Jest to jednak jednorazowe wystąpienie, zarówno w ramach tej publikacji, jak i w całym internecie.
    Prawno-etyczne jest w zasadzie synonimem częstszego etyczno-prawne (NKJP 25 wystąpień; Google 10 700 wyników), jedno i drugie to skrót na prawne oraz etyczne (‘prawne lub etyczne’, ‘i prawne, i etyczne’, ‘częściowo prawne, częściowo etyczne’, ‘z jednej strony prawne, z drugiej etyczne’) – różnica polega li tylko na rozłożeniu akcentów.

    Oprócz powyższego, są także: prawno-polityczne, prawno-religijne, prawno-ekonomiczne, prawno-majątkowe (nie mylić z prawnomajątkowe), i pewnie wiele innych, wszystkie w znaczeniu ‘prawne oraz …’.

    Maciej St. Zięba
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego