Płukasz? – Płuczę!

Płukasz? – Płuczę!
29.06.2005
29.06.2005
Często słyszę (i sam ich nieraz używam) formy, których nie ma w słownikach: łaskotam, łaskotasz, płukam, płukasz, dygotam, łomotam, mamrotasz, jazgotasz. Są za to: głaskam, gęgotam
Jak oceniają taką odmianę językoznawcy?
Zasygnalizowane w pytaniu różnice biorą swój początek w dość odległej historii. Rozpowszechnienie się odmiany z końcówkami -m, -sz, kosztem dawniejszej (w uproszczeniu) , -esz jest charakterystyczne dla języka polskiego.
Proces ten nie był bezwyjątkowy i dlatego w różnych okresach i w różnych regionach powstały warianty odmiany nie tylko takie, jak wyżej wymienione. Tymczasem normę języka skodyfikowano i odtąd pewne formy z -am są poprawne, a inne nie, co dziwi przeciętnego użytkownika polszczyzny ogólnej, który skądinąd często słusznie uważa, że jego język nie podlega w tym względzie wpływom dialektalnym.
A w dialektach? Na przykład koło Bielska-Białej mówi się nie gada [godo], ale gadze [godze], na większych obszarach Górnego Śląska zaś deszcz padze. A jednak te formy nie wygrały rywalizacji w języku ogólnym z pada.
Przypomnijmy, że miewamy też kłopoty z zalecanymi karzę (może karam?), depczę / depcę i zakazywanym przez PWN-owskie słowniki poprawnościowe deptam (nb. odmiany deptam, deptasz nie zabrania Mały słownik odmiany wyrazów trudnych, Kraków–Warszawa 2003). Na przykład w Ozonie z 22 czerwca 2005 Agata Passent napisała: „Deptam w górę, deptam w dół’’. Miewamy te kłopoty, bo odmiana różna od normatywnej jest bardzo rozpowszechniona. Niemniej jednak choćby pobieżne badania frekwencyjne, które przeprowadziłem na blogach, gdzie sporo polszczyzny potocznej i nienormatywnej, pokazują, że płucze góruje nad płukam mniej więcej 10-krotnie, łaskocze nad łaskota 70-krotnie itd.
Myślę, że warto by dokonać analizy nasuwających wątpliwości czasowników i być może normę zliberalizować, aby czasowniki, w przypadku których norma dopuszcza istnienie obu wariantów, nie wyglądały na kaprysy słownikarzy.
Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego