Pochodzenie oboczności wśród męskich form odmiany liczebników dwa, trzy, cztery oraz męskoosobowych form liczebników (w ogólności).
W połączeniach liczebnik-rzeczownik, rzeczownik ma niekiedy niestandardową odmianę. Wszystkie liczebniki oprócz „dwa”, „trzy”, „cztery” (oraz 22, 23, 24 itd.) zachowują się w mianowniku i bierniku nieco jak rzeczowniki – poprzedzają rzeczowniki w dopełniaczu. Tymczasem, gdy po liczebniku występuje rzeczownik rodzaju męskoosobowego, charakter rzeczownika przyjmują również liczebniki „dwa”, „trzy”, „cztery” (dwóch mężczyzn; w mianowniku – opcjonalnie dwaj mężczyźni). Skąd taka niekonsekwencja?
Odpowiedź na Pańskie wątpliwości tkwi w przeszłości form językowych. Liczebnik (pomijam formy złożone) był niejednorodną leksykalnie częścią mowy, np. jeden jest genetycznie zaimkiem nieokreślonym (w zn. ‘pewien, jakiś’), dwa – jego męską postacią dualną (liczby podwójnej), trzy i cztery – przymiotnikami, a liczebniki 5-9 – rzeczownikami utworzonymi od odpowiadających im liczebników porządkowych (stąd np. dopełniaczowa składnia rządu w połączeniu z określającym człon nadrzędny rzeczownikiem: fabryka ← ubrań. garść ← jagód i pięć ← jagód). Całkiem regularne połączenia typu: dwa chłopi, dwa rotmistrze, dwa anioły (jak i dwa domy, psy) oraz odpowiednia dualna forma żeńska i nijaka (dwie krowy, dwie świece, dwie lecie ‘lata’, dwie słowie ‘słowa’ dwie morza) utrzymywały się względnie dobrze aż do XVI wieku. W związku z kształtowaniem się rodzaju męskoosobowego w polszczyźnie pojawiły się wówczas (trzej już w XV wieku) nowotwory językowe (nieznane innym językom słowiańskim): dwaj, trzej, czterej (ale już nie *pięciej!), które tworzą z rzeczownikiem związek zgody (dwaj, trzej, czterej ← studenci), na takiej samej zasadzie składniowej, jak: dwie, trzy, cztery ← studentki. Od połowy XVII wieku w połączeniach z męskimi rzeczownikami osobowymi zaczyna się używać dopełniacza (dwu/ dwóch; trze/ trzech; czterech; także pięciu, sześciu itp.). W ten sposób formy typu dwaj, trzej, czterej oraz dwóch, trzech, czterech, jak też stworzone analogicznie (w asocjacji do formy Msc.) pięciu, sześciu itd. (w gwarach także pięcich/pięciuch) stają się wykładnikami rodzaju męskoosobowego w interesujących Pana formach liczebnika.
