Polski autonomista a autonomista polski

Polski autonomista a autonomista polski
15.05.2017
15.05.2017
Interesuje mnie jedna kwestia, mianowicie: czy można używać sformułowania (na przykład) polski autonomista w znaczeniu ‘kogoś, kto jest autonomistą pochodzącym z Polski’, a nie ‘zwolennik autonomii Polski’? Przykład mógłby być taki (i to kompletnie hipotetyczne, poglądy roli nie grają): Sprawę autonomii Gdańska popierali zarówno autonomiści gdańscy, jak i polscy.
Sądzę, że dużą rolę odrywa szyk tu elementów tworzących wyrażenie. Gdybym zobaczyła w tekście zdanie: Sprawę tę popierał polski autonomista, byłabym skłonna sądzić, że mowa o autonomiście, który jest Polakiem, a sprawa niekoniecznie dotyczy kwestii polskiej. Jeśli bowiem przymiotnik stoi przed rzeczownikiem, to wskazuje na cechę doraźną nazwy wyrażonej rzeczownikiem.
Natomiast zdanie: Sprawę tę popierał autonomista polski prędzej interpretowałabym jako ‘sprawę tę popierał zwolennik autonomii Polski’. Przymiotnik bowiem, który stoi po rzeczowniku, wskazuje na ogół na przynależność obiektu do jakiejś kategorii, tworzy wraz z rzeczownikiem coś w rodzaju terminu (albo wręcz termin) – tu wśród kategorii ludzi określanych jako autonomiści wyodrębniałby podkategorię wskazującą na związek ze sprawami polskimi.
Oczywiście, wiele zależy od kontekstu i od zwyczajów językowych. Są wyrażenia o charakterze terminologicznym, w których przyjęło się używać przymiotnika na pierwszej pozycji – taki charakter mają np. ptasia grypa czy wieczne pióro. Jeśli wyrażenie polski autonomista pojawiałoby się w tekstach w znaczeniu ‘zwolennik autonomii Polski’, to zapewne właśnie takie znaczenie utrwaliłoby się.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego