Poprawność zdań

Poprawność zdań
31.01.2016
31.01.2016
Szanowni Państwo,
czy podróż można podjąć, czy tylko się w nią wyrusza itp.?
Drugi problem: czy w tych zdaniach/wyrażeniach powinny być przecinki:
z własnej nieprzymuszonej woli, Znalazła się w tej samej grupie co moja koleżanka, Patrzyli, jak biegnąc, znika za rogiem?
I problem trzeci:
Ogromną większość ludzi można uznać za nieszkodliwe.
Czy nie powinno być: nieszkodliwą?

Za poważaniem
Czytelniczka
W wielu kontekstach podjąć jest bardziej oficjalnym synonimem takich czasowników, jak rozpocząć, przedsięwziąć itp. Mówimy więc: podjąć działanie (co jest oficjalnym odpowiednikiem zacząć działać), podjąć starania, podjąć próbę, podjąć wysiłki itd. Chociaż rzeczownik podróż łączy się z czasownikiem rozpocząć (rozpoczął podróż; oczywiście, poprawne jest też wyruszył w podróż), to nie przejmuje zakresu łączliwości jego synonimu podjąć. Inaczej mówiąc – nie mówimy podjąć podróż, chyba że w bardzo wyraźny sposób chcemy jej nadać takie cechy, jakie przypisuje się wyzwaniu; mamy wówczas do czynienia ze specyficzną metaforą.
Sprawy interpunkcyjne
W wyrażeniu z własnej, nieprzymuszonej woli postawimy przecinek, ponieważ elementy własny i nieprzymuszony stanowią szereg równorzędny, tzn. drugi składnik nie jest określeniem pierwszego.
W zdaniu Znalazła się w tej samej grupie co moja koleżanka mamy konstrukcję porównawczą (ten sam… co). Rozstrzygnięcia co do interpunkcji w obrębie takich wyrażeń są niejednoznaczne – Kieszonkowy słownik interpunkcyjny J. Podrackiego i A. Gałązki (Warszawa, PWN, 2001, s. 121) pisze:
Co (w różnych funkcjach gramatycznych) jest składnikiem konstrukcji porównawczych, których interpunkcja jest niejednolita”.
Wyjaśnienie to ilustruje m.in. przykładami:
Dzisiaj mamy taką samą pogodę co wczoraj,
To już nie jest ten sam człowiek, co dawniej.
Także zasada [381] WSO wskazuje na dwojaką interpunkcję takich wyrażeń. Co prawda w pierwszej części stwierdza się, że
„W porównaniach paralelnych (o konstrukcji tak, jak; równie, jak; taki, jaki; tyle, co) stawiamy przecinek […]”,
jednak w zakończeniu:
„Jednakże jeśli przed porównaniem nie robimy przerwy oddechowej albo jeżeli składniki porównania nie przeciwstawiają się sobie bardzo wyraźnie, albo gdy chcemy osłabić wyrazistość porównania, przecinek możemy pominąć […]”.
A zatem – na dwoje babka wróżyła. Wspomniana zasada dotyczy konstrukcji wymienionych w nawiasie, jednak należy ją też odnosić do wyrażeń typu ten sam… co, o czym świadczy choćby fakt, że w haśle ten sam… co w WSO widnieje odwołanie do niej.
W zdaniu Patrzyli, jak biegnąc, znika za rogiem interpunkcja jest właściwa.
Ostatnia kwestia
Ma Pani rację – poprawna jest wersja: Ogromną większość ludzi można uznać za nieszkodliwą. Wyraz większość, z którym należy uzgodnić formę dopełnienia czasownika uznać za, zachowuje się jak rzeczownik rodzaju żeńskiego (którym w istocie jest), a nie jak liczebnik czy zaimek liczebny (jak np. dużo), a zatem przymiotnik nieszkodliwy musi przybrać formę rodzaju żeńskiego.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego