Rodzaj gramatyczny zapożyczonych skrótowców

Rodzaj gramatyczny zapożyczonych skrótowców
5.09.2017
5.09.2017
Szanowni Państwo
czy istnieje zasada określania rodzaju obcojęzycznych skrótowców czytanych po angielsku (np. BBC, FBI, GPS)?
Z góry dziękuję za odpowiedź.
Z poważaniem
Konrad Iwiński
Ogólnie rzecz biorąc, rodzaj gramatyczny skrótowców (wyrazów utworzonych przez skrócenie wyrażenia składającego się z dwóch lub więcej słów) wynika przede wszystkim z kategorii gramatycznej rodzaju członu głównego (rzeczownikowego) pełnej nazwy i/lub budowy zakończenia skrótowca (np. skrótowce zakończone literą oznaczającą spółgłoskę mają zazwyczaj rodzaj męski). Pewną rolę w określaniu rodzaju odgrywa również zwyczaj językowy, który może stać w kontrze do dwóch – niejako systemowych – reguł.
W wypadku skrótowców zapożyczonych o rodzaju gramatycznym decyduje przede wszystkim przynależność kategorialna polskiego ekwiwalentu członu głównego i/lub zakończenie skrótowca. Skrótowiec GPS ([wym. dżi pi es], od ang. Global Positioning System) ma rodzaj męski na mocy obu kryteriów (polski rzeczownik system jest rodzaju męskiego, a skrótowiec kończy się literą spółgłoskową). Dawno zapożyczone skrótowce BBC ([wym. bi bi s-i], ang. British Broadcasting Corporation) oraz FBI ([wym. ef bi aj], ang. Federal Bureau of Investigation) mają rodzaj nijaki, zapewne ze względu na przynależność kategorialną ich polskich ekwiwalentów – to radio (brytyjskie) oraz to biuro (śledcze).
Szczególną trudność w określeniu rodzaju mogą sprawiać nowo zapożyczone skrótowce, które pozostają nieodmienne. Najczęściej mają one rodzaj chwiejny (oboczny). Np. skrótowiec IQ ([wym. aj kju], od ang. intelligence quotient) raz przyjmuje rodzaj męski zgodny z przynależnością kategorialną (przez analogię do słowa iloraz), innym razem – nijaki ze względu na swoje zakończenie (większość polskich rzeczowników zakończonych w wymowie na -u ma ten rodzaj), por.

Licealistka ze Sławkowa ma oksfordzki certyfikat potwierdzający jej wysoki IQ i jest członkiem elitarnego klubu Mensa.
Wysokie IQ jest powodem do dumy i sprawia, że człowiek czuje się pewny siebie.

W tego rodzaju niepewnych sytuacjach najlepiej wybierać rodzaj nijaki jako neutralny. Wątpliwości można też rozstrzygać w słownikach (skrótów i skrótowców i/lub ortograficznych), choć oczywiście najnowsze zapożyczenia nie są w nich odnotowywane.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego