Sardoniczny
6.12.2019
6.12.2019
Dziękuję za odpowiedź nt. przymiotnika elizejski. Prosiłbym jeszcze o wyjaśnienie, czy sardoniczny jest także wyrazem odimiennym. W. Kopaliński zamieszcza go w swoim „Słowniku eponimów”, ja jednakże mam wątpliwości, gdyż słowo to opisane jest jako pochodzące od greckiego słowa sardonios oraz rośliny nazywającej się sardonia i dopiero ta nazwa wywodzi się właśnie od Sardynii. Wydaje mi się zatem, że zaliczenie tego wyrazu do eponimów jest nieco naciągane.Na początek przypomnę znaczenie i zakres użycia przymiotnika sardoniczny, gdyż nie należy on – jak można sądzić – do czynnego zasobu słownictwa współczesnych Polaków (a szkoda). Sardoniczny to inaczej ‘szyderczy, ironiczny’ – wyszukiwarka korpusowa Monco wyświetliła następujące połączenia z tym przymiotnikiem: sardoniczna uwaga, sardoniczne komentarze, sardoniczne i obrazoburcze poczucie humoru, sardoniczny tekst, burza sardonicznych braw (tu chyba autor pomylił sardoniczny z frenetycznym), sardoniczne poczucie humoru, sardoniczny ton (utworu), sardoniczny uśmiech. Rzeczownik uśmiech występujący w ostatnim z wymienionych połączeń tworzy z przymiotnikiem wyrażenie medyczne uśmiech sardoniczny (z przymiotnikiem w postpozycji), które powstało jako pierwsze. Oznacza ono specyficzny, bo przypominający uśmiech, spazm twarzy u osoby, która zażyła trującą roślinę o nazwie kropidło szafranowe (a także u takiej, która choruje na tężec). Roślina ta służyła w starożytności mieszkańcom Sardynii do uśmiercania ludzi i w języku greckim nosiła nazwę sardónios (dosłownie ‘roślina z Sardynii’). Jeśli więc przyjąć, że eponim to nazwa pospolita, która bezpośrednio powstała od nazwy własnej, to sardoniczny istotnie nie jest eponimem.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski