Sardoniczny

Sardoniczny
6.12.2019
6.12.2019
Dziękuję za odpowiedź nt. przymiotnika elizejski. Prosiłbym jeszcze o wyjaśnienie, czy sardoniczny jest także wyrazem odimiennym. W. Kopaliński zamieszcza go w swoim „Słowniku eponimów”, ja jednakże mam wątpliwości, gdyż słowo to opisane jest jako pochodzące od greckiego słowa sardonios oraz rośliny nazywającej się sardonia i dopiero ta nazwa wywodzi się właśnie od Sardynii. Wydaje mi się zatem, że zaliczenie tego wyrazu do eponimów jest nieco naciągane.
Na początek przypomnę znaczenie i zakres użycia przymiotnika sardoniczny, gdyż nie należy on – jak można sądzić – do czynnego zasobu słownictwa współczesnych Polaków (a szkoda). Sardoniczny to inaczej ‘szyderczy, ironiczny’ – wyszukiwarka korpusowa Monco wyświetliła następujące połączenia z tym przymiotnikiem: sardoniczna uwaga, sardoniczne komentarze, sardoniczne i obrazoburcze poczucie humoru, sardoniczny tekst, burza sardonicznych braw (tu chyba autor pomylił sardoniczny z frenetycznym), sardoniczne poczucie humoru, sardoniczny ton (utworu), sardoniczny uśmiech. Rzeczownik uśmiech występujący w ostatnim z wymienionych połączeń tworzy z przymiotnikiem wyrażenie medyczne uśmiech sardoniczny (z przymiotnikiem w postpozycji), które powstało jako pierwsze. Oznacza ono specyficzny, bo przypominający uśmiech, spazm twarzy u osoby, która zażyła trującą roślinę o nazwie kropidło szafranowe (a także u takiej, która choruje na tężec). Roślina ta służyła w starożytności mieszkańcom Sardynii do uśmiercania ludzi i w języku greckim nosiła nazwę sardónios (dosłownie ‘roślina z Sardynii’). Jeśli więc przyjąć, że eponim to nazwa pospolita, która bezpośrednio powstała od nazwy własnej, to sardoniczny istotnie nie jest eponimem.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego