Skąd się wzięło W?
7.02.2015
7.02.2015
Przed tygodniem albo dwoma pytałem o literę W, ale nie wiem, czy pytanie udało się wysłać. Znalazłem informację, że to litera W jest genetycznie dwuznakiem. Powstała na gruncie germańskiej tradycji pisownianej z podwojenia łacińskiej litery V, czyli z zapisu VV. Za jej pomocą oddawano germańskie głoski różne od łacińskiej spółgłoski V. Czy można gdzieś znaleźć więcej informacji na ten temat?Odtworzony na podstawie różnego rodzaju zabytków epigraficznych alfabet łaciński liczył w I wieku p.n.e. 21 liter, których rysunek różnił się od późniejszej ich formy klasycznej. Wśród 21 liter był znak v (powstały z greckiego ipsylon), który służył do oznaczania zarówno samogłoski [u], jak i spółgłoski [v]. Nie było natomiast litery w.
Konieczność utworzenia grafemu w wynikała ze specyfiki brzmieniowej poszczególnych języków narodowych, które przyjęły alfabet łaciński, lecz musiały go adaptować do swoich potrzeb. I tak np. już ok. VII–VIII w. n.e. fonem /w/ był oddawany przy zapisie języka staro-wysoko-niemieckiego przez digraf vv lub uu. W języku staroangielskim do ok. XIII w. fonem /w/ oddawano w piśmie za pomocą pochodzącej z pisma runicznego litery wynn (Ƿ) lub – sporadycznie – dwuznaku uu. Dwuznak ten wyparł ostatecznie w języku średnioangielskim runiczne wynn (stąd angielska nazwa litery w to double-u, dosł. ‘podwojone u’). Dwuznak vv/uu był również używany w łacinie średniowiecznej przy powoływaniu w tekście germańskich i gockich nazw własnych, np. Wamba (król wizygocki zmarły w 680 r.).
Przechodzenie z dwuznaku vv/uu do grafemu (ligatury) w było stopniowe. Najprawdopodobniej ostateczne porzucenie digrafu nastąpiło ok. XIV w. w okresie języka średnioangielskiego oraz średnio-wysoko-niemieckiego i średnio-dolno-niemieckiego.
Współcześnie kilkanaście języków wykorzystuje literę w w swojej ortografii: polski, angielski, niemiecki, dolnoniemiecki, niderlandzki, fryzyjski, walijski, kornijski, bretoński, waloński, kaszubski i łużycki. W języku angielskim grafem w oznacza spółgłoskę półotwartą wargowo-miękkopodniebienną [w], np. weather [ˈwεðǝɹ], w niemieckim, polskim i kaszubskim – spółgłoskę szczelinową wargowo-zębową dźwięczną [v], np. Wein [vaɪ̯n], woda [ˈvɔda].
Pewne informacje o rozwoju pisma łacińskiego w poszczególnych językach europejskich i ich alfabetach można znaleźć w książce Zarys dziejów pisma łacińskiego Aleksandra Gieysztora. W przypisach podana jest bardzo obszerna obcojęzyczna literatura przedmiotu.
Konieczność utworzenia grafemu w wynikała ze specyfiki brzmieniowej poszczególnych języków narodowych, które przyjęły alfabet łaciński, lecz musiały go adaptować do swoich potrzeb. I tak np. już ok. VII–VIII w. n.e. fonem /w/ był oddawany przy zapisie języka staro-wysoko-niemieckiego przez digraf vv lub uu. W języku staroangielskim do ok. XIII w. fonem /w/ oddawano w piśmie za pomocą pochodzącej z pisma runicznego litery wynn (Ƿ) lub – sporadycznie – dwuznaku uu. Dwuznak ten wyparł ostatecznie w języku średnioangielskim runiczne wynn (stąd angielska nazwa litery w to double-u, dosł. ‘podwojone u’). Dwuznak vv/uu był również używany w łacinie średniowiecznej przy powoływaniu w tekście germańskich i gockich nazw własnych, np. Wamba (król wizygocki zmarły w 680 r.).
Przechodzenie z dwuznaku vv/uu do grafemu (ligatury) w było stopniowe. Najprawdopodobniej ostateczne porzucenie digrafu nastąpiło ok. XIV w. w okresie języka średnioangielskiego oraz średnio-wysoko-niemieckiego i średnio-dolno-niemieckiego.
Współcześnie kilkanaście języków wykorzystuje literę w w swojej ortografii: polski, angielski, niemiecki, dolnoniemiecki, niderlandzki, fryzyjski, walijski, kornijski, bretoński, waloński, kaszubski i łużycki. W języku angielskim grafem w oznacza spółgłoskę półotwartą wargowo-miękkopodniebienną [w], np. weather [ˈwεðǝɹ], w niemieckim, polskim i kaszubskim – spółgłoskę szczelinową wargowo-zębową dźwięczną [v], np. Wein [vaɪ̯n], woda [ˈvɔda].
Pewne informacje o rozwoju pisma łacińskiego w poszczególnych językach europejskich i ich alfabetach można znaleźć w książce Zarys dziejów pisma łacińskiego Aleksandra Gieysztora. W przypisach podana jest bardzo obszerna obcojęzyczna literatura przedmiotu.
Adam Wolański
