Skład jako nazwa zawodników tworzących drużynę

Skład jako nazwa zawodników tworzących drużynę

28.12.2021

Nurtuje mnie etymologia wyrazu skład w rozumieniu 'zawodnicy tworzący drużynę sportową;. Wydaje się, że pochodzi on od czasownika  składać, tak jak np. w przypadku znaczenia 'magazyn'. W obcych językach w sensie sportowym używa się jednak podobnie brzmiących wyrazów squad (j. angielski), czy  squadra (j. włoski), które z kolei mają etymologię zbieżną z polską eskadrą. Czy jest to zwykły zbieg okoliczności, czy może  skład w znaczeniu 'drużyna' jest niezależnym zapożyczeniem?

Słowo skład z całą pewnością jest wyrazem rodzimym i szerzej – słowiańskim. Już w staropolszczyźnie miało znaczenie ‘kompozycja, uformowanie, układ’, ale też: ‘spółka, styczność, wspólnota’. Było tam więc miejsce zarówno na ‘konstrukcję, powiązany zbiór, zestaw jakichś elementów’, jak i na ‘miejsce, gdzie coś jest składane’ (stąd skład portowy, skład celny, średniowieczne miejskie przywileje składu towarów); skąd np. mamy wyrażenia Skład apostolski (czyli 12 zasad wiary chrześcijańskiej, inaczej Wierzę w Boga…), skład drukarski, nawet skład w znaczeniu ‘składka, zbieranie datków’ (znaczenie czynnościowe i rezultatywne) jak również ‘zespolenia, relacji, zespołu’ (Gdzie rozum z cnotą – dobry skład). Wiele tych specyfikujących się z czasem znaczeń ma nadal oparcie w podstawowym czasowniku, por. np. składać litery, głoski czy słowa w zdania i językoznawczy termin składnia.

Interesujące Pana znaczenie jest więc już potwierdzone w dawnych słownikach języka polskiego, np. w słowniku S.B. Lindego z początków XIX wieku (por. Ciała mające pewny i stateczny skład wewnętrzny nazywamy organiczne). Nie ma więc powodów, by sądzić, że znaczenie ‘zespół osób, jakaś całość złożona z powiązanych elementów, składników' miało być współczesnym zapożyczeniem z języka angielskiego czy włoskiego. W wypadku wielu starych wyrazów zmiany znaczeniowe i frekwencja niektórych połączeń w tekstach mogą przesłaniać nam fakt, że skład drużyny piłkarskiej, siatkarskiej, reprezentacji ma w istocie takie samo znaczenie ogólne, jak np.: Zarząd Stowarzyszenia w składzie: Przewodniczący, Zastępca Przewodniczącego…; X. wszedł w skład Prezydium Sejmu RP, Skład coca-coli pozostaje pilnie strzeżoną tajemnicą itp.

Kazimierz Sikora, Uniwersytet Jagielloński
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego