Słownik stwierdza, że…

Słownik stwierdza, że…
5.07.2010
5.07.2010
Czytając odpowiedzi Poradni, spotykam się często ze sformułowaniami typu „słownik X stwierdza, że…”. Zgodnie z WSPP niepoprawne jest użycie tego czasownika w odniesieniu do rzeczowników nieżywotnych (a jako przykład został podany kodeks). Z czego wynika ta reguła? Czy odnosi się ona także do rzeczownika słownik?
WSPP ma w haśle stwierdzać dwa ostrzeżenia: pierwsze, aby nie używać tego słowa jako czasownika mówienia (np. „Przedstawiciel biura turystycznego stwierdza tylko, że jest mu przykro z powodu konieczności zmiany terminu wyjazdu”); drugie, aby nie używać go z podmiotem nieżywotnym (np. „Kodeks rodzinny stwierdza, w jakich okolicznościach adopcja dziecka jest niemożliwa”). Nie wiadomo, czy drugi zakaz nie jest pochodną pierwszego, trzeba powiedzieć jednak, że oba są trochę nieżyciowe, gdyż stwierdzić (analogicznie stwierdzać) już dawno przestało znaczyć tylko 'przekonać się o czymś' (np. „Ocknął się i z przerażeniem stwierdził, że ma ręce związane na plecach, a usta zaklejone taśmą') i bardzo często jest używane w znaczeniu 'powiedzieć' (np. „Przewodniczący komisji publicznie stwierdził, że wybory przebiegały prawidłowo”).
Przenoszenie czasowników mówienia na produkty pracy ludzkiej, np. książki i filmy, jest procesem całkowicie regularnym – por. „Film opowiada o…” – więc drugie z ostrzeżeń zawartych w WSPP jest tym bardziej zastanawiające. Być może redakor hasła zasugerował się niefortunnym przykładem i nadmiernie uogólnił wnioski z niego płynące. „Kodeks rodzinny stwierdza, w jakich okolicznościach adopcja dziecka jest niemożliwa” to rzeczywiście słabe zdanie, lepiej byłoby powiedzieć: wyjaśnia, rozstrzyga, informuje bądź – jak podpowiedziano w słowniku – stanowi, określa. Do zdania „Kodeks rodzinny stwierdza, że…” nie miałbym jednak żadnych zastrzeżeń.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego