Sowiecki a radziecki
Szanowni Państwo,
czy wiadomo, kiedy zaczęto używać staropolskiego słowa radziecki w znaczeniu rosyjskiego sowietskij zamiast kalki sowiecki? Jeśli się nie mylę, przed wojną nawet polscy komuniści mówili wyłącznie Sowiety i sowiecki.
Z poważaniem,
Łukasz
Najpierw drobne wyjaśnienie terminologiczne. Kalką (semantyczną) jest polski przymiotnik radziecki użyty jako odpowiednik odpowiadającym rosyjskiego советский (sowietskij), natomiast słowo sowiecki jest zapożyczeniem właściwym (leksykalnym).
Po upadku caratu powstało państwo o rosyjskiej nazwie Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика, której polskim odpowiednikiem jest Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka. W 1922 roku na jej bazie utworzono Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Союз Советских Социалистических Республик). W obu nazwach – w wersjach oficjalnych – występuje przymiotnik radziecki będący (jak wspomniałam) kalką semantyczną, choć po 1922 roku przez pewien czas funkcjonowała też nazwa Związek Sowieckich Socjalistycznych Republik Rad. Jednocześnie posługiwano się – nieoficjalnie – określeniami Związek Sowiecki, Rosja Sowiecka (to drugie odnosiło się zarówno do Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, jak i – całkiem nieprecyzyjnie – do całego ZSRR). Tak więc oba przymiotniki: radziecki i sowiecki były w obiegu, przy czym ten drugi ma współcześnie charakter deprecjonujący.
-
25.03.2021
W różnego typu umowach dwustronnych zawieranych przez Polskę ze wschodnim sąsiadem jako jego oficjalna nazwa występuje w latach 1924-1939 zawsze Związek Socjalistycznych Republik Rad (skrót oczywiście ZSRR). W tekstach tychże umów nigdy nie pojawia się przymiotnik „radziecki”, występuje natomiast (choć rzadko) określenie „sowiecki” (np. w pakcie o nieagresji z 1932 r. czy w porozumieniu celnym z 15 XII 1937 r.). Teksty dostępne na stronie MSZ: https://traktaty.msz.gov.pl.
Przemysław P. Romaniuk