Sowiecki a radziecki

Sowiecki a radziecki

25.03.2021
14.06.2018

Szanowni Państwo,

czy wiadomo, kiedy zaczęto używać staropolskiego słowa radziecki w znaczeniu rosyjskiego sowietskij zamiast kalki sowiecki? Jeśli się nie mylę, przed wojną nawet polscy komuniści mówili wyłącznie Sowiety i sowiecki.


Z poważaniem,

Łukasz

Najpierw drobne wyjaśnienie terminologiczne. Kalką (semantyczną) jest polski przymiotnik radziecki użyty jako odpowiednik odpowiadającym rosyjskiego советский (sowietskij), natomiast słowo sowiecki jest zapożyczeniem właściwym (leksykalnym).

Po upadku caratu powstało państwo o rosyjskiej nazwie Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика, której polskim odpowiednikiem jest Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka. W 1922 roku na jej bazie utworzono Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Союз Советских Социалистических Республик). W obu nazwach – w wersjach oficjalnych – występuje przymiotnik radziecki będący (jak wspomniałam) kalką semantyczną, choć po 1922 roku przez pewien czas funkcjonowała też nazwa Związek Sowieckich Socjalistycznych Republik Rad. Jednocześnie posługiwano się – nieoficjalnie – określeniami Związek Sowiecki, Rosja Sowiecka (to drugie odnosiło się zarówno do Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, jak i – całkiem nieprecyzyjnie – do całego ZSRR). Tak więc oba przymiotniki: radziecki i sowiecki były w obiegu, przy czym ten drugi ma współcześnie charakter deprecjonujący.

Porada opublikowana: 14.06.2018

Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
  1. 25.03.2021

    W różnego typu umowach dwustronnych zawieranych przez Polskę ze wschodnim sąsiadem jako jego oficjalna nazwa występuje w latach 1924-1939 zawsze Związek Socjalistycznych Republik Rad (skrót oczywiście ZSRR). W tekstach tychże umów nigdy nie pojawia się przymiotnik „radziecki”, występuje natomiast (choć rzadko) określenie „sowiecki” (np. w pakcie o nieagresji z 1932 r. czy w porozumieniu celnym z 15 XII 1937 r.). Teksty dostępne na stronie MSZ: https://traktaty.msz.gov.pl.

    Przemysław P. Romaniuk
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego