Sto dolarów, sto złotych – to, te czy tych?
Szanowni Państwo,
chciałem skonfrontować dwie porady:
https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/to-pierwsze-sto-dolarow;14901.html,
https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/To-sto-zlotych-te-sto-zlotych-czy-tych-sto-zlotych;17183.html.
Z jednej wynika, że poprawne są konstrukcje typu te sto rubli, a niepoprawnie to sto rubli; z drugiej na odwrót. Czy da się wskazać podstawę normatywną, która to rozstrzyga, np. słownik poprawnej polszczyzny?
Z wyrazami szacunku
Czytelnik
Przywołam fragment hasła „Liczebnik” z NSPP:
Określenie podmiotu liczebnikowo-rzeczownikowego, odmieniane jak przymiotnik, może mieć formę dopełniacza, jeśli występuje po liczebniku, np. Trzydzieści tych uczestniczek zostało już zaznajomionych z regulaminem konkursu; w pozostałych użyciach – formę dopełniacza lub mianownika [podkr. K.K.], np. Naszych siedem studentek zostało wytypowanych do rozgrywek finałowych; albo: Nasze [podkr. K.K.] siedem studentek zostało wytypowanych do rozgrywek finałowych. [Nowy słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, PWN, Warszawa 1999, s. 1674–1675]
Z tej wykładni korzystali też autorzy (M. Będkowski, K. Kłosińska, T. Korpysz) rozdziału dotyczącego fleksji i składni liczebnika w podręczniku Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce (red. K. Kłosińska, PWN, Warszawa 2014), który (podobnie jak NSPP) zdaje sprawę z normy skodyfikowanej.
W konstrukcji te sto dolarów mamy zaimek w mianowniku liczby mnogiej (a nie w pojedynczej o błędnej postaci). Liczebnik sto nie połączy się z określeniem w liczbie pojedynczej, gdyż należy (o czym wspomina prof. Bańko w swej poradzie sprzed kilku lat) do takiej samej grupy wyrazów co pięć czy kilka. Jedyną możliwą do wyobrażenia sytuacją użycia wyrażenia to sto jest chyba taka, w której sto jest rzeczownikiem, a więc np. odnosi się do rysunku przedstawiającego liczbę (np. To sto jest ładne – choć zdanie takie wydaje się dziwaczne).
Dodam, że NKJP rejestruje połączenia liczebnika sto głównie z zaimkiem te (A ty skąd miałeś te sto tysięcy?, …chodzi o te sto franków…, te sto osób na widowni…). Połączenia to sto występują przede wszystkim w takich kontekstach, w których to jest zaimkiem rzeczownym (dokonało się to sto lat wcześniej), partykułą (…istniał na świecie dość krótko, i to sto lat temu) czy czasownikiem użytym w funkcji czasownika jest (średni koszt iluminacji jednego kościoła to sto tysięcy złotych).
Tak więc powiemy: te sto złotych.
Oczywiście, poprawna jest też forma tych sto złotych, w czym się z prof. Bańką zgadzamy.