Transparent
zastanawiam się nad etymologią słowa transparent, w znaczeniu podawanym przez Słownik języka polskiego PWN ‘tablica lub pas tkaniny z napisem o treści propagandowej lub okolicznościowej’. W żadnym z języków europejskich takie znaczenie się nie pojawia, skąd zatem wzięło się w polszczyźnie?
Łączę wyrazy szacunku
Magda Eljaszuk
17.03.2017
17.03.2017
Szanowni Państwo,zastanawiam się nad etymologią słowa transparent, w znaczeniu podawanym przez Słownik języka polskiego PWN ‘tablica lub pas tkaniny z napisem o treści propagandowej lub okolicznościowej’. W żadnym z języków europejskich takie znaczenie się nie pojawia, skąd zatem wzięło się w polszczyźnie?
Łączę wyrazy szacunku
Magda Eljaszuk
Rzeczownik transparent został zapożyczony do polszczyzny z języka niemieckiego, w którym identycznie brzmiący wyraz oznaczał obraz na przezroczystym materiale, podświetlonym od tyłu. Znaczenie to było obecne także w XIX-wiecznej polszczyźnie. Następnie – najprawdopodobniej także pod wpływem języka niemieckiego – słowo to zaczęło się odnosić do podświetlonej (zwykle przezroczystej) tablicy lub tkaniny zawierającej jakąś informację lub reklamę. Stąd już bardzo blisko do znaczenia współczesnego – ‘pas tkaniny lub tablica zawierające jakąś treść, ściślej: treść propagandową’.
Jak widać, w najdawniejszym znaczeniu bardzo istotny był element związany z przezroczystością. Źródłem bowiem transparentu jest średniowiecznołacińskie transparens, zawierające przedrostek trans- (‘przez’) i parens, imiesłów czasownika parere (‘ukazywać się’) – wyraz ten oznaczał bycie widocznym „za jakimś pośrednictwem”, ukazywanie się „przez coś”; ten sens oddaje polski przymiotnik przezroczysty. Jak zresztą wiadomo, w różnych językach europejskich (np. w angielskim i francuskim) przymiotniki pochodzące od wspomnianego łacińskiego transparens mają znaczenie związane z przezroczystością, przejrzystością. Także w polszczyźnie obecny jest (od stosunkowo niedawna) przymiotnik transparentny ‘przejrzysty’.
Jak widać, w najdawniejszym znaczeniu bardzo istotny był element związany z przezroczystością. Źródłem bowiem transparentu jest średniowiecznołacińskie transparens, zawierające przedrostek trans- (‘przez’) i parens, imiesłów czasownika parere (‘ukazywać się’) – wyraz ten oznaczał bycie widocznym „za jakimś pośrednictwem”, ukazywanie się „przez coś”; ten sens oddaje polski przymiotnik przezroczysty. Jak zresztą wiadomo, w różnych językach europejskich (np. w angielskim i francuskim) przymiotniki pochodzące od wspomnianego łacińskiego transparens mają znaczenie związane z przezroczystością, przejrzystością. Także w polszczyźnie obecny jest (od stosunkowo niedawna) przymiotnik transparentny ‘przejrzysty’.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski