Transparent

Transparent
17.03.2017
17.03.2017
Szanowni Państwo,
zastanawiam się nad etymologią słowa transparent, w znaczeniu podawanym przez Słownik języka polskiego PWN ‘tablica lub pas tkaniny z napisem o treści propagandowej lub okolicznościowej’. W żadnym z języków europejskich takie znaczenie się nie pojawia, skąd zatem wzięło się w polszczyźnie?

Łączę wyrazy szacunku
Magda Eljaszuk
Rzeczownik transparent został zapożyczony do polszczyzny z języka niemieckiego, w którym identycznie brzmiący wyraz oznaczał obraz na przezroczystym materiale, podświetlonym od tyłu. Znaczenie to było obecne także w XIX-wiecznej polszczyźnie. Następnie – najprawdopodobniej także pod wpływem języka niemieckiego – słowo to zaczęło się odnosić do podświetlonej (zwykle przezroczystej) tablicy lub tkaniny zawierającej jakąś informację lub reklamę. Stąd już bardzo blisko do znaczenia współczesnego – ‘pas tkaniny lub tablica zawierające jakąś treść, ściślej: treść propagandową’.
Jak widać, w najdawniejszym znaczeniu bardzo istotny był element związany z przezroczystością. Źródłem bowiem transparentu jest średniowiecznołacińskie transparens, zawierające przedrostek trans- (‘przez’) i parens, imiesłów czasownika parere (‘ukazywać się’) – wyraz ten oznaczał bycie widocznym „za jakimś pośrednictwem”, ukazywanie się „przez coś”; ten sens oddaje polski przymiotnik przezroczysty. Jak zresztą wiadomo, w różnych językach europejskich (np. w angielskim i francuskim) przymiotniki pochodzące od wspomnianego łacińskiego transparens mają znaczenie związane z przezroczystością, przejrzystością. Także w polszczyźnie obecny jest (od stosunkowo niedawna) przymiotnik transparentny ‘przejrzysty’.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego