Trzech było i trzej byli
czemu nie tylko „są trzej autorzy”, ale też „jest trzech autorów”?
Z najlepszymi życzeniami
Kacper
29.12.2012
29.12.2012
Szanowna Poradnio,czemu nie tylko „są trzej autorzy”, ale też „jest trzech autorów”?
Z najlepszymi życzeniami
Kacper
W Pańskim pytaniu warto zmienić formę czasownika, czas teraźniejszy zastępując czasem przeszłym, bo wtedy różnica między obiema podanymi konstrukcjami składniowymi będzie jeszcze bardziej widoczna. Zatem w polszczyźnie są dwie poprawne konstrukcje składniowe dla liczebników dwa, trzy i cztery w rodzaju męskoosobowym:
Pozostałe liczebniki, od pięciu wzwyż, tworzą tylko jedną konstrukcję w rodzaju męskoosobowym: „Było pięciu autorów’’, „Było sześciu autorów’’ itd.
Konstrukcje składniowe z liczebnikami dwa, trzy i cztery, typu „Było dwóch/dwu autorów’’, to wynik analogii do konstrukcji: „Było pięciu (sześciu, siedmiu itd.) autorów’’. Wszystkie one realizują typowy dla męskoosobowych form liczebników polskich schemat składniowy:
Analogiczna składnia dotyczy także liczebników od pięć wzwyż w rodzaju niemęskoosobowym, z jedną różnicą – liczebnik jest w M., por.: „Było pięć (sześć, siedem itd.) autorek’’.
Tylko zróżnicowane rodzajowo liczebniki dwa, trzy i cztery łączą się z pozostałymi składnikami zdania w związku zgody, tworząc odpowiednio konstrukcje składniowe:
Te z kolei konstrukcje składniowe realizują typową dla polszczyzny kongruencję, czyli składnię zgody, między podmiotem, przydawką i orzeczeniem.
Składnia liczebników od pięciu wzwyż (czyli: czasownik w 3.os. lp. (r.n.) + liczebnik + rzeczownik w D. lm.) jest ekspansywna – jako typowa tylko dla liczebników. Dlatego powstały formy męskoosobowe typu: „Dwóch (trzech, czterech) autorów było’’ (w cz. teraźniejszym jest). Nie ma takich „nowych” form dla niemęskoosobowych form liczebników dwa, trzy i cztery, choć i one w historii polszczyzny się pojawiały. O formie orzeczenia było w konstrukcjach składniowych typu: „Trzy piękne córki było nas u matki’’ pisał S. Szober w Języku Polskim z 1928 r.
Byli dwaj autorzy – Było dwóch/dwu autorów
Byli trzej autorzy – Było trzech autorów
Byli czterej autorzy – Było czterech autorów
Pozostałe liczebniki, od pięciu wzwyż, tworzą tylko jedną konstrukcję w rodzaju męskoosobowym: „Było pięciu autorów’’, „Było sześciu autorów’’ itd.
Konstrukcje składniowe z liczebnikami dwa, trzy i cztery, typu „Było dwóch/dwu autorów’’, to wynik analogii do konstrukcji: „Było pięciu (sześciu, siedmiu itd.) autorów’’. Wszystkie one realizują typowy dla męskoosobowych form liczebników polskich schemat składniowy:
czasownik w 3.os. lp. (r.n.) + D. liczebnika + rzeczownik w D. lm.
Analogiczna składnia dotyczy także liczebników od pięć wzwyż w rodzaju niemęskoosobowym, z jedną różnicą – liczebnik jest w M., por.: „Było pięć (sześć, siedem itd.) autorek’’.
Tylko zróżnicowane rodzajowo liczebniki dwa, trzy i cztery łączą się z pozostałymi składnikami zdania w związku zgody, tworząc odpowiednio konstrukcje składniowe:
męskoosobowe: „Dwaj (trzej, czterej) autorzy byli’’
niemęskoosobowe: „Dwie (trzy, cztery) autorki były’’
Te z kolei konstrukcje składniowe realizują typową dla polszczyzny kongruencję, czyli składnię zgody, między podmiotem, przydawką i orzeczeniem.
Składnia liczebników od pięciu wzwyż (czyli: czasownik w 3.os. lp. (r.n.) + liczebnik + rzeczownik w D. lm.) jest ekspansywna – jako typowa tylko dla liczebników. Dlatego powstały formy męskoosobowe typu: „Dwóch (trzech, czterech) autorów było’’ (w cz. teraźniejszym jest). Nie ma takich „nowych” form dla niemęskoosobowych form liczebników dwa, trzy i cztery, choć i one w historii polszczyzny się pojawiały. O formie orzeczenia było w konstrukcjach składniowych typu: „Trzy piękne córki było nas u matki’’ pisał S. Szober w Języku Polskim z 1928 r.
Alina Kępińska, dr hab., Uniwersytet Warszawski
