Trzy pierwsze raty

Trzy pierwsze raty
26.06.2020
26.06.2020
Wojciech Mann w swoim poście na Facebooku uznał, że sformułowanie trzy pierwsze raty jest błędne. Czy ma rację?
Nie ma nic złego w wyrażeniu trzy pierwsze raty. Wskazuje ono na trzy raty spośród wielu (np. dwudziestu), które są spłacane jako pierwsze. Podobne konstrukcje są powszechnie używane i akceptowane, co czym świadczą choćby cytaty znalezione w wyszukiwarce korpusowej Monco (www.monco.frazeo.pl):
tylko trzy pierwsze zespoły wywalczą udział w igrzyskach,
180 mln wpływu za trzy pierwsze miesiące funkcjonowania…,
trzy pierwsze miejsca w województwie zajęli uczniowie…,
trzy pierwsze osoby, które poprawnie wykonają zadanie, otrzymają…,
trzy pierwsze odcinki serialu,
przez trzy pierwsze tygodnie lipca na stronę plebiscytu napływały zdjęcia,
w ciągu trzech pierwszych miesięcy z linii produkcyjnych zjechało….


Użyć z samym tylko wyrażeniem trzy pierwsze (w różnych formach gramatycznych) jest ponad 17 tysięcy. Wysoką frekwencję mają także konstrukcje z innymi liczebnikami połączonymi z przymiotnikiem (czy – według innej klasyfikacji – liczebnikiem porządkowym) pierwszy:
dwa pierwsze sety wygrali Polacy; dwóch pierwszych sprinterów awansuje bezpośrednio (dwa pierwsze w różnych formach gramatycznych – prawie 44 tysiące użyć),
cztery pierwsze drużyny otrzymały puchary; w ciągu czterech pierwszych miesięcy… (cztery pierwsze w różnych formach gramatycznych – prawie 4 tysiące użyć),
przez pięć pierwszych miesięcy dokonali niemal 89 milionów takiej operacji; Polonia w pięciu pierwszych meczach zdobyła 12 pkt. (pięć pierwszych w różnych formach gramatycznych – ok. 2200 użyć).


W przywołanych przykładach pierwszy realizuje znaczenie słownikowe ‘znajdujący się na początku’ – w SJP pod red. W. Doroszewskiego znaczenie to (notowane jako 3.) ilustrowane jest przykładem: „Uczył się doskonale, przeszedł jako uczeń celujący cztery pierwsze klasy”. Liczba elementów, które mogą się znajdować na początku, nie jest dla semantyki tego wyrazu, używanego w liczbie mnogiej, istotna – na ogół jako pierwsze określa się te zjawiska, rzeczy itd., które zajmują wysokie pozycje w kolejności hierarchicznej, na co wskazuje choćby frekwencja wyrażeń z poszczególnymi liczebnikami: na połączenie dwa pierwsze mamy prawie 44 poświadczeń (w korpusie zebranym przez wyszukiwarkę Monco), a na sześć pierwszych już tylko niecały tysiąc.
Analiza kontekstów wskazuje na to, że połączenia takie są neutralne stylistycznie i pojawiają się w tekstach należących do różnych gatunków (artykuł prasowy, ustawa, ogłoszenie itd.).
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego