Vyszmyenyty

Vyszmyenyty
15.05.2019
15.05.2019
Szanowny Panie Profesorze,
jak należy tłumaczyć słowo vyszmyenyty w XV-wiecznym oto cytacie: „Qui proceri, vyszmyenytego, corporis elegancia te sentis in giganteam quantitatem procrescere 1466 R XXII 10”, który podaje Słownik staropolski (t. X, s. 576) jako jeden z przykładów użycia w haśle wyśmienity? Bo jeśli ono, w tym zdaniu, oznacza ‘wysoki’ (Brückner), a nie ‘doskonały itp.’ (Urbańczyk), to już mielibyśmy rozwiązanie naszego problemu, który nakreśliłem w swoim pytaniu?

Z poważaniem
Swoim pytaniem zasiał Pan we mnie ziarno wątpliwości, czy nie należałoby jednak zweryfikować poprzedniej odpowiedzi (i bardziej zdecydowanie wziąć stronę Aleksandra Brücknera). W trakcie konsultacji prof. ISJP PAN w Warszawie, dr hab. Dorota Krystyna Rembiszewska skierowała moją uwagę na źródła leksykograficzne łaciny średniowiecznej w Polsce. Kto pyta, nie błądzi… Według Słownika łaciny średniowiecznej w Polsce (Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. 1–, red. M. Plezia, (K. Weyssenhoff-Brożkowa), Wrocław: Kraków 1953–) kluczowe w przywołanym przez Pana kontekście procerus to: ‘wyrośnięty, wysoki, smukły, wydłużony’, a corporis elegancia znaczyłaby – ‘układność, poprawność ciała’. Z kolei in giganteam quantitatem procrescere wykładałoby się jako: ‘w wielkiej ilości, bardzo wyrosnąć (skoro cresco – ‘rosnąć, wyrastać’. W Horacego Exegi monumentum jest: „ (…) postera crescam laude recens, dum Capitolium scandet cum tacita uirgine pontifex.”; dodajmy jeszcze łac. procresco ‘wyrastać, wzrastać’. Wiele wskazuje więc na to, że rację miał jednak A. Brückner, a w Słowniku staropolskim podano błędne znaczenie. Decydujący głos w tej sprawie winien jednak należeć do znawców łaciny średniowiecznej w Polsce.
Z miłym słowem,
Kazimierz Sikora, Uniwersytet Jagielloński
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego