Wariacja

Wariacja
5.10.2018
5.10.2018
Spotkałem się z użyciem słowa wariacja w znaczeniu ‘odmiana’ obok wielu rzeczowników (wariacja ćwiczenia/potrawy). Tymczasem słowniki ograniczają możliwości użycia tego słowa do opisu sztuki (utworów muzycznych, obrazów) wzorowanej na danym motywie – występuje wtedy konstrukcja wariacja na temat.
Czy poprawne jest poprzedzenie rzeczownika w dopełniaczu (niezwiązanego ze sztuką) słowem wariacja, aby opisać odmianę tej rzeczy? Mniemam, że nie powinno się wtedy wprowadzać członu na temat.
Odnoszę wrażenie, że mylone są dwa słowa – wariant i wariacja. Pierwszy z nich łączymy z rzeczownikiem w dopełniaczu (wariant ćwiczenia, wariant potrawy) – całość wówczas oznacza jedną z form, odmianę czegoś (ćwiczenia, potrawy). Rzeczownik wariacja podstawowo oznacza samodzielną formę muzyczną opracowaną na podstawie jakiejś linii melodycznej (tematu), prezentującą ją w odmienny niż w oryginale sposób. W terminologii muzycznej używa się tego wyrazu w dwóch konstrukcjach – „wariacje + przymiotnik” (np. wariacje chorałowe) oraz „wariacje na temat + rzeczownik w dopełniaczu” (np. wariacje na temat Haydna). Do języka potocznego wyraz ten przeszedł jako element frazeologizmu wariacje na temat (+ rzeczownik w dopełniaczu) oznaczającego nietypowy sposób wykonania, przygotowania czegoś (np. wariacje na temat bigosu) i dość silnie nacechowanego żartobliwością.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego