Wilniuki

Wilniuki
10.06.2009
10.06.2009
W sierpniu ma się odbyć w Wilnie I Światowy Zlot Wilniuków. Od dawna używane jest gwarowe określenie Polaków na Wileńszczyźnie – a nawet na całej Liwie – jako Wilniuki, rzadziej Wilniucy. Nazwy wilnianie i Wilnianie dotyczą nie tylko Polaków. W miesięczniku Magazyn Wileński prowadzę rubrykę językową. Byłabym bardzo wdzięczna, gdybym mogła „podeprzeć się” autorytetem Poradni.
Dziękuję.
Łucja
Gwarowe określenie Polaków na Wileńszczyźnie (często szeroko rozumianej, łącznie też z przyległymi dziś terenami Białorusi) – Wilniuki i w Wilnie – wilniuki jest dobrze znane jako forma liczby mnogiej od Wilniuk / wilniuk – nazwy mieszkańca utworzonej regionalnym przyrostkiem -uk. Ponieważ gwary wileńskie nie mają kategorii męskoosobowości ukształtowanej tak jak w języku ogólnopolskim (podobnie zresztą jak inne gwary w Polsce), dlatego naturalną formą gwarową jest postać Wilniuki, natomiast forma Wilniucy z końcówką -i/-y (tu -y po spółgłosce historycznie miękkiej, dziś stwardniałej) typową dla rzeczowników męskoosobowych jest rzadsza i mniej charakterystyczna dla tych gwar.
W znaczeniu ‘mieszkańcy Wilna’zarówno wilniuki (rzadkie wilniucy), jak i wilnianie, ponieważ należą do kategorii nazw mieszkańców, piszemy zgodnie z obowiązującymi regułami ortograficznymi małą literą. Natomiast w znaczeniu ‘mieszkańcy Wileńszczyzny’Wilniuki, Wilnianie jako nazwy mieszkańców pewnego regionu, dzielnicy, prowincji (por. np. Małopolanin ‘mieszkaniec Małopolski’, Mazowszanin ‘mieszkaniec Mazowsza’) – wielką literą. Zapis wilnianieWilnianie, wilniukiWilniuki różnicuje zatem mieszkańców Wilna i mieszkańców Wileńszczyzny. W słownikach jednak (np. Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza, Nowy słownik poprawnej polszczyzny pod red. A. Markowskiego) została odnotowana tylko nazwa wilnianin ‘mieszkaniec Wilna’, nie ma natomiast Wilnianina ‘mieszkańca Wileńszczyzny', nie ma też – co zrozumiałe ze względu na gwarową genezę wyrazu – wilniuka ‘mieszkańca Wilna’ i Wilniuka ‘mieszkańca Wileńszczyzny'.
Halina Karaś, prof., Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego