Wyśmienity
w Słowniku etymologicznym języka polskiego A. Brückner podaje (za nim także WSJP PAN), że przymiotnik wyśmienity jeszcze w XV wieku oznaczał ‘wysoki’. Kiedy jednak zajrzałem m.in. do Słownika staropolskiego pod red. S. Urbańczyka, w haśle wyśmienity, ku mojemu zaskoczeniu, przeczytałem, że w staropolszczyźnie omawiany przymiotnik znaczył: ‘doskonały, znakomity, wyborny’', czyli tak samo jak dziś! Myślałem, że tam znajdę odnotowane to znaczenie, które Brückner podaje – ‘wysoki’.
Proszę zatem o wyjaśnienie tej, moim zdaniem, sprzeczności oraz o podanie alternatywnego źródła słownikowego, które potwierdziłoby informację Brücknera. Ja takowego, niestety, nie znalazłem.
Pozdrawiam
Stratos Vasdekis
23.04.2019
23.04.2019
Szanowni Państwo,w Słowniku etymologicznym języka polskiego A. Brückner podaje (za nim także WSJP PAN), że przymiotnik wyśmienity jeszcze w XV wieku oznaczał ‘wysoki’. Kiedy jednak zajrzałem m.in. do Słownika staropolskiego pod red. S. Urbańczyka, w haśle wyśmienity, ku mojemu zaskoczeniu, przeczytałem, że w staropolszczyźnie omawiany przymiotnik znaczył: ‘doskonały, znakomity, wyborny’', czyli tak samo jak dziś! Myślałem, że tam znajdę odnotowane to znaczenie, które Brückner podaje – ‘wysoki’.
Proszę zatem o wyjaśnienie tej, moim zdaniem, sprzeczności oraz o podanie alternatywnego źródła słownikowego, które potwierdziłoby informację Brücknera. Ja takowego, niestety, nie znalazłem.
Pozdrawiam
Stratos Vasdekis
Jak Pan zauważył, Aleksander Brückner w swoim Słowniku etymologicznym języka polskiego łączy przymiotnik wysoki z wyśmienity i takie przesunięcie znaczeniowe byłoby możliwe. Podaje jednak, że wyśmienity jeszcze w XV wieku oznaczał ‘wysoki’, a to nie jest prawdą. Słownik staropolski rejestruje, co prawda, wyśmienity z XIV i XV wieku, ale tylko w znaczeniu ‘doskonały, znakomity, wyborny’. Hipoteza Brücknera jest bardzo prawdopodobna, ale niestety brak na to dowodów – potwierdzeń w źródłach leksykograficznych i dawnych tekstach. Być może autor do jakiegoś zapomnianego poświadczenia dotarł, jednak nie ujawnił źródeł swojej wiedzy. Miejmy nadzieję, że uda się kiedyś takie odnaleźć.
Kazimierz Sikora, Uniwersytet Jagielloński
