Zagadkowe zglądać
Pochodzę z Warszawy, więc może to jakieś lokalne określenie lub gwara z innego regionu Polski. Internet niestety milczy na ten temat.
pozdrawiam
Piotr
18.09.2018
18.09.2018
Chciałbym Państwa zapytać o poprawność słowa zglądać. Żona zwróciła mi uwagę, że ciągle używam tego słowa i że jest ono niepoprawne i nie występuje w słowniku. Przyznam, że używam go odkąd pamiętam – na określenie rozglądania się, myszkowania – i do tej pory byłem przekonany że to poprawna polszczyzna. Pochodzę z Warszawy, więc może to jakieś lokalne określenie lub gwara z innego regionu Polski. Internet niestety milczy na ten temat.
pozdrawiam
Piotr
Jak udało mi się sprawdzić, zglądać występowało w XVI wieku, natomiast nie pojawia się w żadnym późniejszym źródle. Szybka kwerenda internetowa dała efekt w postaci aż 3270 wyników, jednak należy przypuszczać, że mamy tu do czynienia z błędami literowymi. Nie znalazłam interesującego Pana wyrazu w żadnym dostępnym mi słowniku gwarowym, a zatem mamy najprawdopodobniej do czynienia ze słowem używanym wyłącznie w domu rodzinnym.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
-
18.09.2018Najnowsze słowniki nie rejestrują wyrazu zglądać ani zglądnąć. Ten drugi, opatrzony kwalifikatorem przestarzałego, znajdziemy jednak w Słowniku języka polskiego wydanym przez Maurycego Orgelbranda w Wilnie w roku 1861: zglądnąć – ‘poglądnąć, spojrzeć, wejrzeć’. Hasło zglądać zawiera nieco późniejszy Słownik gwar polskich (t. 6: U–Ż, Kraków 1911) Jana Karłowicza, który podaje trzy znaczenia tego czasownika: ‘patrzeć po kątach’, ‘upatrywać’ i ‘spoglądać’. Ostatnim słownikiem notującym zarówno zglądać, jak i zglądnąć jest prawdopodobnie Słownik języka polskiego (t. 8: Z–Ż, Warszawa 1935) pod redakcją Jana Karłowicza, Adama Kryńskiego i Władysława Niedźwiedzkiego, znany także jako Słownik warszawski. Anachroniczne, wydawałoby się, zglądać z upodobaniem wplatał w swoją prozę mistrz małych form narracyjnych Marek Nowakowski: „Przygotował sobie żyletkę, taką prawidłową w ołów oprawioną i za tą starą babą zaczął zglądać. Trzy dni czatował” (Tutaj całować nie wolno, Chicago 1979); „Za coraz młodszym towarem zgląda. Młody towarek starą krew rozgrzewa” (Hades, Lublin 1998).
Patrycjusz Pilawski