Zagadkowe zglądać

Zagadkowe zglądać
18.09.2018
18.09.2018
Chciałbym Państwa zapytać o poprawność słowa zglądać. Żona zwróciła mi uwagę, że ciągle używam tego słowa i że jest ono niepoprawne i nie występuje w słowniku. Przyznam, że używam go odkąd pamiętam – na określenie rozglądania się, myszkowania – i do tej pory byłem przekonany że to poprawna polszczyzna.
Pochodzę z Warszawy, więc może to jakieś lokalne określenie lub gwara z innego regionu Polski. Internet niestety milczy na ten temat.

pozdrawiam
Piotr
Jak udało mi się sprawdzić, zglądać występowało w XVI wieku, natomiast nie pojawia się w żadnym późniejszym źródle. Szybka kwerenda internetowa dała efekt w postaci aż 3270 wyników, jednak należy przypuszczać, że mamy tu do czynienia z błędami literowymi. Nie znalazłam interesującego Pana wyrazu w żadnym dostępnym mi słowniku gwarowym, a zatem mamy najprawdopodobniej do czynienia ze słowem używanym wyłącznie w domu rodzinnym.
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
  1. 18.09.2018
    Najnowsze słowniki nie rejestrują wyrazu zglądać ani zglądnąć. Ten drugi, opatrzony kwalifikatorem przestarzałego, znajdziemy jednak w Słowniku języka polskiego wydanym przez Maurycego Orgelbranda w Wilnie w roku 1861: zglądnąć – ‘poglądnąć, spojrzeć, wejrzeć’. Hasło zglądać zawiera nieco późniejszy Słownik gwar polskich (t. 6: U–Ż, Kraków 1911) Jana Karłowicza, który podaje trzy znaczenia tego czasownika: ‘patrzeć po kątach’, ‘upatrywać’ i ‘spoglądać’. Ostatnim słownikiem notującym zarówno zglądać, jak i zglądnąć jest prawdopodobnie Słownik języka polskiego (t. 8: Z–Ż, Warszawa 1935) pod redakcją Jana Karłowicza, Adama Kryńskiego i Władysława Niedźwiedzkiego, znany także jako Słownik warszawski. Anachroniczne, wydawałoby się, zglądać z upodobaniem wplatał w swoją prozę mistrz małych form narracyjnych Marek Nowakowski: „Przygotował sobie żyletkę, taką prawidłową w ołów oprawioną i za tą starą babą zaczął zglądać. Trzy dni czatował” (Tutaj całować nie wolno, Chicago 1979); „Za coraz młodszym towarem zgląda. Młody towarek starą krew rozgrzewa” (Hades, Lublin 1998).

    Patrycjusz Pilawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego