akcent a historia liczebników

akcent a historia liczebników
30.04.2010
30.04.2010
Dzień dobry!
Jak należy akcentować polskie liczebniki 400, 700, 800, 900? Czy np. czteRYsta czy CZTErysta? A przy odmianie? I dlaczego?
Proszę o odpowiedź na mejl.
Pozdrawiam
W języku polskim obowiązuje akcent paroksytoniczny, tzn. akcentowana jest druga sylaba od końca. Od tej zasady są jednak wyjątki, uwarunkowane historycznie. Otóż liczebniki, o które Pani pyta, miały w dawnej polszczyźnie budowę dwuelementową, stanowiły dwuwyrazowy rodzaj złożenia, por. cztery + sta (sta to liczba mnoga od sto, tak jak okna – liczba mnoga od okno), siedemset, osiemset, dziewięćset, por. siedem + set (set to dopełniacz liczby mnogiej, tak jak okien od okno). Tak długo, jak długo liczebniki cztery sta, siedem set były zestawieniami, każdy człon tego zestawienia miał samodzielny akcent, tzn. CZTEry STA, SIEdem SET… Akcent paroksytoniczny pierwszego członu liczebnika zachował się do dziś. Ta sama zasada akcentu paroksytonicznego obowiązuje nie tylko w mianowniku, lecz także w przypadkach zależnych, tzn. CZTErechset, SIEdmiuset. [Akcentowanie czteRYsta, czteRYstu, sieDEMset, siedMIUset w słownikach poprawnej polszczyzny traktuje się jako niewłaściwe – Red.].
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego