akcent rzeczowników złożonych

akcent rzeczowników złożonych
23.11.2014
23.11.2014
Jak akcentuje się wyrazy nurogęś, gadoptak, chorobodzień? Jeśli na sylabę ostatnią, to dlaczego inaczej niż nerwoból, miedzioryt czy jeżozwierz?
W polszczyźnie dominuje akcent na przedostatniej sylabie, więc akcentowanie w taki sposób wyrazów złożonych, w których drugi człon ma jedną sylabę, można uważać za przejaw ich utrwalenia w języku. Gdybym doraźnie chciał nazwać skrzyżowanie bazaru i sklepu za pomocą słowa bazarosklep, to akcentowałbym je na ostatniej sylabie. Gdyby jednak mój neologizm spodobał się innym, to prawdopodobnie doszłoby z czasem do przeniesienia akcentu na przedostatnią sylabę.
Jeśli nurogęś i gadoptak są akcentowane na ostatniej sylabie, to może po prostu dlatego, że są zbyt słabo znane ogółowi Polaków, by zasłużyć sobie na zwykły akcent, typowy dla polszczyzny. Chorobodzień z pewnością ma akcent oksytoniczny, chyba z tego samego powodu. Bardziej znany nerwoból, miedzioryt i jeżozwierz są jednak akcentowane paroksytonicznie i nikogo to nie dziwi.
Ciekawe, czy nerwoból, miedzioryt i jeżozwierz, kiedy dopiero się pojawiły w polszczyźnie, były akcentowane inaczej niż obecnie. Wydaje się jednak, że nie musiały: mogły od razu otrzymać akcent paroksytoniczny przez analogię do innych podobnych wyrazów.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego