anno Domini

anno Domini
11.09.2006
11.09.2006
Szanowni Państwo,
A.D. znaczy w roku Pańskim lub roku Pańskiego. W jakim przypadku czyta się liczbę określającą rok?
1. Anno Domini dwa tysiące szóstym (bo: w roku pańskim dwa tysiące szóstym)?
2. Anno Domini dwa tysiące szóstego (bo: roku pańskiego dwa tysiące szóstego)?
3. Anno Domini dwa tysiące sześć?
Domyślam się, że najlepiej będzie jak w (3), ale co z (1) i (2) – błędne czy dopuszczalne jako oboczne warianty?
Na styku łaciny z językiem polskim dochodzi czasem do kolizji gramatycznych. Łacińskie anno Domini to przykład konstrukcji ablativus temporis, podobnej np. do polskiego wiosną.
Typ 1. odrzucam. Nie mówi się, więc nie ma sensu mówić: „Działo się to anno Domini tyciąc dwudziestym piątym”. Ale pisze się i mówi: „Film wejdzie do kin w anno Domini 2007 (dwa tysiące siódmym)’’. Tu jednak formę liczebnika narzuca polski przyimek w obecny w tekście, a nie tylko istniejący w domyśle jako możliwy wariant tłumaczenia łacińskiego a.D. Zdaje się, że znawców łaciny oburza nielogiczność powyższej konstrukcji. Ablativus temporis jest konstrukcją bezprzyimkową, więc dodanie przyimka to stworzenie hybrydy składniowej.
Typ 2. wydaje się elegancki i właściwy. „Działo się to anno Domini (jak: roku Pańskiego) dwa tysiące szóstego’’.
Typ 3. często jest słyszany: „anno Domini dwa tysiące sześć’’. Jest to zgodne z nie pochwalaną tendencją do nieodmieniania liczebnika oznaczającego rok, np. „jedenasty września dwa tysiące jeden’’. Jest to chyba najczęstszy sposób używania zwrotu anno Domini, ale ja bym go nie nazwał najlepszym.
Rzadko, bo rzadko, ale zdarza się użycie ablatiwu anno Domini jako mianownika: „Jaki będzie Anno Domini 2005?” (zob.). Mianownik, rok Pański, to annus Domini.
Zdarza się też używanie anno Domini jako swoistego ozdobnika, co prowadzi do użyć tautologicznych: „Spowiedź na rozpoczęcie roku szkolnego Anno Domini 2006/2007’’ lub „Niestety, państwo polskie Anno Domini 2004 r. jest niesprawne, marnotrawne i zadłużone na 470 mld zł’’.
Doradzałbym nienadużywanie Imienia Pańskiego w nieprzemyślanych kontekstach.
Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego