betonaż

betonaż
18.10.2006
18.10.2006
Czy dla opisu czynności betonowania można zastosować rzeczownik betonaż lub betonarz?
Odczasownikowe nazwy czynności (tzw. nomina actionis) najczęściej tworzymy w języku polskim za pomocą rodzimego sufiksu -anie, -enie (por. pis-anie, myśl-enie). Coraz częściej jednak w tym celu wykorzystujemy inne formanty, jak np. -aż, który – choć wywodzi się z języka francuskiego – ma status formantu międzynarodowego, por. ang. marry ‘brać ślub’ (stąd marri-age ‘małżeństwo’), fr. bétonner ‘betonować’ (stąd bétonn-age ‘betonowanie’). Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego zanotował zaledwie 22 derywaty odczasownikowe i odrzeczownikowe z obcym formantem -aż (wyłączam z tej grupy derywaty czynnościowe z rodzimym formantem homonimicznym w stosunku do tego obcego, por. sprzedaż). W Uniwersalnym słowniku języka polskiego pod red. S. Dubisza jest już takich derywatów blisko dwa razy więcej (naliczyłem 39; podanie dokładnej liczby wymagałoby przeprowadzenia badań, a nie pobieżnego oglądu, jakiego dokonałem). Już z tego zestawienia widać, że formant -aż staje się coraz bardziej popularny nie tylko w terminologii i języku środowiskowym (jak o tym jeszcze 10 lat temu piała Krystyna Waszakowa), lecz również w języku ogólnym, por. bindaż, patronaż.
Oba poprawne wyrażenia – betonowanie i betonaż – różnią się, jak się zdaje, wyłącznie stylistycznie: betonaż brzmi nieco nobliwiej. Wyraz betonaż mógł bezpośrednio przedostać się do języka polskiego z francuskiego bądź powstać na gruncie rodzimym za pomocą dodania formantu obcego -aż do podstawy czasownikowej beton-ow- i ucięciu cząstki -ow-, podobnie zresztą jak słowo dren-aż (od dren-ow-a-ć). Osobiście uważam to drugie rozwiązanie za prawdopodobniejsze.
Niepoprawne natomiast jest wskazanie na nazwę czynności za pomocą formacji betonarz. Sufiks -arz w przeważającej mierze tworzy nazwy osób, zwłaszcza nazwy wykonawców zawodów, por. lek-arz, szkl-arz, bądź derywaty charakteryzujące, np. plotk-arz, łg-arz. Gdyby istniało słowo betonarz, mogłoby znaczyć ‘osoba, która coś betonuje’, a temu miej więcej znaczeniu odpowiada istniejący już w zasobie języka polskiego odrzeczownikowy derywat betoniarz.
Piotr Sobotka, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego