bikini i bikiniarze

bikini i bikiniarze
17.10.2006
17.10.2006
Słownik języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego wywodzi wyraz bikini od „nazwy wyspy, która się stała w Polsce symbolem egzotyki i braku więzi z polskim środowiskiem’’. Inną genezę podają Skrzydlate słowa (Markiewicz, Romanowski): od krawata zwanego bikini. Czy w zasobach PWN istnieją wzmianki na ten temat (tzn. zarówno samego krawata, jak i genezy wyrazu bikiniarz, tudzież Bikini jako symbolu braku więzi)?
Słowo bikini we współczesnym języku polskim jest używane wyłącznie w znaczeniu ‘skąpego stroju plażowego’. Słowniki PWN wywodzą je od nazwy atolu, na którym w 1946 r. przeprowadzono próbny wybuch jądrowy. Z kolei wyrażenie bikiniarz (‘młody człowiek w Polsce w latach 50. propagujący wartości i wzorce nawiązujące do stylu życia młodzieży amerykańskiej, ubierający się w kolorowe krawaty, skarpetki itp.’) to według Słownika wyrazów obcych pod red. Mirosława Bańki derywat od bikini. Jak się dowiedziałem, w nie publikowanych zasobach PWN innych wzmianek na temat pochodzenia wyrazów bikini i bikiniarz nie ma.
Istotnie, bikini pochodzi od Bikini, nazwy atolu na Pacyfiku, gdzie amerykanie testowali bombę jądrową. Kostium kąpielowy został tak nazwany przez jego projektanta, Louisa Réarda, który przypuszczał, że wywoła on tak wielką sensację, jak wybuch bomby, co też się sprawdziło. Słowo to wraz z modą na tego typu strój bardzo szybko przedostało się do innych języków, również polskiego.
Nazwę bikiniarz należy kojarzyć jednak nie z krawatem, lecz z atolem, który w latach pięćdziesiątych stał się pewnego typu symbolem amerykańskości oraz szoku kulturowego czy wspomnianej wyżej sensacji. I rzeczywiście, ubiór bikiniarzy, buty na słoninie, guma do żucia wywoływały sensację, a jednocześnie podkreślały postawę bikiniarza, negującego szarą rzeczywistość Polski realnego socjalizmu. Jeżeli zaś chodzi o krawat bikiniarski, to mówiono na niego niekiedy bikini, lecz ten derywat nigdy nie został zanotowany przez żaden ze słowników języka polskiego.
PS. Do pytania wkradł się błąd. Doroszewski w haśle bikiniarz pisze, że słowo wywodzi się od „nazwy wyspy, która się stała w Posce symbolem egzotyki i braku więzi z polskim środowiskiem”, a nie w haśle bikini. Właściwie to bez znaczenia, ale pokazuję swoją drogą, jak bardzo ten słownik jest „politically correct”.
Piotr Sobotka, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego