chłopczyna i dziadunio
6.03.2007
6.03.2007
Moje pytanie dotyczy rodzaju rzeczowników chłopczyna i dziadunio. Gramatycznie chłopczyna jest rodzaju ż. lub m. Powiemy więc ten chłopczyna, wiedząc, że odnosimy się do płci męskiej. Powiemy też ta chłopczyna i nie będzie to błędem, bo występuje zgodność końcówek. W przypadku rzeczownika dziadunio powiemy oczywiście ten dziadunio, ale nie to dziadunio, chociaż, podobnie do chłopczyny, zachodzi zgodność końcówek. Dlaczego forma ta chłopczyna jest poprawna, a to dziadunio nie?
Chłopczyna rzadko jest ta, dużo częściej ten. Oboczność rodzajów typu męski – żeński dotyczy licznej grupy rzeczowników ekspresywnych, wyrażających dezaprobatę, np. fajtłapa, oferma, lub politowanie, np. chłopczyna, sierota. Rzeczowników z obocznością męski – nijaki jest mniej, może dlatego, że rodzaj nijaki na pozór odbiera płeć, a np. dziadunio nienacechowany co do płci wydaje się nam czymś dziwnym. Owszem, mówimy panisko i chłopisko (częściej to niż ten), a nawet matczysko i kobiecisko (wyłącznie to), ale poza rzeczownikami na -isko (-ysko) oboczność rodzaju nijakiego i jakiegoś innego jest rzadka, trafia się nieregularnie w wypadku wyrazów słabo przyswojonych, np. emu czy karibu.
Mirosław Bańko, PWN