cwel
12.12.2005
12.12.2005
Przepraszam za nieco niesmaczne pytanie. Wiele razy słyszałem, że słowo cwel pochodzi z języka niemieckiego. W żadnych słownikach nie udało mi się jednak dnaleźć słowa zwell lub też zwel, które rzekomo (jak stwierdzono w pewnym tygodniku) miało być obraźliwym określeniem homoseksualisty. Może wzięło się od słowa schwul, które rzeczywiście jest obraźliwym określeniem mężczyzny o odmiennej orientacji seksualnej, a może cwel ma zupełnie inną etymologię? Jeśli tak, to jaką?Wyraz cwel należy do słownictwa środowisk dewiacyjnych (por. jego charakterystykę [w]: K. Stępniak, Słownik gwar środowisk dewiacyjnych, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1986, oraz [w:] K. Stępniak, Słownik tajemnych gwar przestępczych, współpraca Z. Podgórzec, Wydawnictwo Puls, Londyn, 1993 r.).
Ma wiele znaczeń, zawsze jednak jest używany z wyraźnym zabarwieniem pejoratywnym, obraźliwym, pogardliwym. Występuje w formach obocznych, m.in. cwel, cwelątko, cwelik, cwelisko, cweluś, cwelica, cwer, cweler, cwelyk, cwerniack. Także związany z tymi nazwami czasownik ma różne formy: cwelić, cwelować, ćwielić, świelić, swelić.
Znaczenia wyrazu i jego postaci pozwalają wiązać cwela z istniejącym w polszczyźnie (por. np. Słownik warszawski) wyrazem szwela, gwarowo także śwela, świela, cwela ‘podkład (pod szyny na kolei żelaznej)’, zapożyczeniem z języka niemieckiego Schwelle ‘podkład’. Cwel w hierarchii więziennej był usytuowany najniżej, należał do typu podludzi, był bity i deptany przez współwięźniów.
Słownictwo gwar przestępczych powstaje zwykle w wyniku przekształceń znaczeniowych i formalnych wyrazów istniejących w polszczyźnie ogólnej lub gwarach ludowych.
Możliwym objaśnieniem jest też przyjęcie, że cwel to zapożyczenie z niemieckiego Schwule, pot. ‘pedał, homoseksualista’ (por. np. J. Chodery, S. Kubicy, Podręczny słownik niemiecko-polski, WP 1978).
Ma wiele znaczeń, zawsze jednak jest używany z wyraźnym zabarwieniem pejoratywnym, obraźliwym, pogardliwym. Występuje w formach obocznych, m.in. cwel, cwelątko, cwelik, cwelisko, cweluś, cwelica, cwer, cweler, cwelyk, cwerniack. Także związany z tymi nazwami czasownik ma różne formy: cwelić, cwelować, ćwielić, świelić, swelić.
Znaczenia wyrazu i jego postaci pozwalają wiązać cwela z istniejącym w polszczyźnie (por. np. Słownik warszawski) wyrazem szwela, gwarowo także śwela, świela, cwela ‘podkład (pod szyny na kolei żelaznej)’, zapożyczeniem z języka niemieckiego Schwelle ‘podkład’. Cwel w hierarchii więziennej był usytuowany najniżej, należał do typu podludzi, był bity i deptany przez współwięźniów.
Słownictwo gwar przestępczych powstaje zwykle w wyniku przekształceń znaczeniowych i formalnych wyrazów istniejących w polszczyźnie ogólnej lub gwarach ludowych.
Możliwym objaśnieniem jest też przyjęcie, że cwel to zapożyczenie z niemieckiego Schwule, pot. ‘pedał, homoseksualista’ (por. np. J. Chodery, S. Kubicy, Podręczny słownik niemiecko-polski, WP 1978).
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
