człowiek czy osoba?

człowiek czy osoba?

5.01.2008
5.01.2008

Szanowni Państwo!

Osoby są policzalne, ludzie nie. „Wystawę zwiedziło około czterech tysięcy osób (czy ludzi?)” – cztery tysiące to konkretna liczba, ale około sugeruje, że nie zostali oni policzeni co do jednego. „Wystawę zwiedziło czterdzieści tysięcy osób (czy ludzi?)” – brak około sugeruje, że liczba jest dokładna, ale jej wielkość pozwala przypuszczać, że to określenie szacunkowe. Będę bardzo wdzięczna za rozstrzygnięcie.

Magdalena

Nie mogę się zgodzić z pierwszym zdaniem Pani listu. Osoby są policzalne tak samo jak ludzie. Jeśli nie chcemy poszczególnych osób (ludzi) ujmować indywidualnie, sięgamy po rzeczowniki zbiorowe, takie jak naród lub tłum. Ale i one są gramatycznie policzalne, w tym sensie, że tworzą liczbę mnogą. Niepoliczalnym rzeczownikiem natomiast jest ludzkość (trzeba trochę pomyśleć, aby wyobrazić sobie sytuację, która uzasadniałaby użycie go w liczbie mnogiej).

Różnica między osobą a człowiekiem zasługiwałaby na monografię. Słowa te dotyczą różnych aspektów nazywanego przez siebie pojęcia. Drugie z nich funkcjonuje np. w kontekście przyrodniczym, stąd naturalnie brzmi wyrażenie ludzie i zwierzęta, a mniej naturalnie osoby i zwierzęta. O osobach wolimy mówić, gdy nazwane nim istoty traktujemy indywidualnie, stąd może przewaga tego rzeczownika w połączeniach z nazwami niezbyt dużych liczb. Na przykład Google podaje 32100 trafień dla frazy „dwadzieścia osób”, a tylko 7210 trafień dla frazy „dwudziestu ludzi”. Przy dużych liczbach proporcja się odwraca, por. „dwadzieścia tysięcy ludzi” – 54800 razy i „dwadzieścia tysięcy osób” – 2790 razy.

Frekwencja fraz liczebnikowych podanych w Pani pytaniu, mierzona za pomocą wyszukiwarki Google, nie różni się aż tak bardzo. „(Około) czterech tysięcy osób” ma mniej więcej dwukrotna przewagę nad „(około) czterech tysięcy ludzi”. Natomiast wyniki dla „(około} czterdziestu tysięcy osób” i „(około} czterdziestu tysięcy ludzi” są prawie identyczne, co potwierdza wyżej wskazaną tendencję. Można by powiedzieć obrazowo, że im więcej ludzi tym mniej osób. Co zresztą jest ogólnie znane w postaci paradoksalnego stwierdzenie: „Im więcej ludzi, tym mniej człowieka”.

Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego