darmstadzki, neustadzki

darmstadzki, neustadzki
28.04.2006
28.04.2006
Moje pytanie dotyczy przymiotnika utworzonego od rzeczownika Neustadt. W Wielkim słowniku ortograficznym PWN (2003) występują dwie formy. W części dotyczącej zasad została podana forma neusztadzki, natomiast w części słownikowej jest neustadzki. Co ciekawe – w przypadku rzeczownika Darmstadt słownik dopuszcza tylko formę darmsztadzki. Czyżby to było przeoczenie korekty? Proszę o wyjaśnienie, dlaczego w obu przymiotnikach miałoby występować sz, skoro w rzeczownikach (Neustadt i Darmstadt) jest s.
Trudno stwierdzić, jaka jest przyczyna tej rozbieżności. Wiadomo jednak, że przymiotniki od obcych nazw własnych miewają różne warianty, np. od znanego miasta w Wielkiej Brytanii mamy formy liverpoolski, liverpulski, liwerpulski (pierwsza z podanych form jest częsta, ostatnia bardzo rzadka).
Zwykle uznaje się, że najlepiej przymiotnik spolszczyć; konsekwentnie, acz w granicach rozsądku. W związku z tym mielibyśmy formy darmsztadzki, neusztadzki (ale nojsztadzki należałoby uznać za przesadne). Chodzi o to, że przymiotnik powstał z użyciem polskiego przyrostka, spolszczone zostało też zakończenie podstawy słowotwórczej (kończące obie nazwy niemieckie -dt, które połączyło się z przyrostkiem -ski, dało zakończenie -dzki). W związku z tym celowy jest też fonetyczny zapis niemieckiej litery s. Nie można oczywiście odrzucić form o mniejszym stopniu polonizacji, wobec tego zapisy darmstadzki, neustadzki również akceptujemy.
W rezultacie mamy dwa warianty każdego z tych przymiotników, a należy uważać je za równoprawne. W razie wątpliwości najlepiej wybrać zapisy konsekwentnie spolszczone: darmsztadzki, neusztadzki.
W związku z tym sformułowanie „słownik „dopuszcza tylko” formę darmsztadzki” nie wydaje mi się fortunne, w rzeczywistości słownik podaje tylko formę darmsztadzki.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego