dlań

dlań
19.05.2005
19.05.2005
W przekładzie Romea i Julii dokonanym przez Paszkowskiego znalazłem zdanie: „I teraz, gdym znalazł dlań oblubieńca ksiażęcego rodu’’, gdzie dlań odnosi się do Julii. Dziś, o ile mi wiadomo, tego typu skrócone zaimki mogą się odnosić tylko do rodzaju męskiego. Czy chodzi więc tutaj o archaizm czy też błąd?
Historycznie uzasadnione jest tylko łączenie się przyimków z , skróconą formą zaimka osobowego on, w bierniku liczby pojedynczej rodzaju męskiego. Później jednak konstrukcje tego rodzaju rozszerzyły swoje występowanie na dopełniacz rodzaju męskiego (dlań, doń, odeń, a nawet ), a także na formy ona i ono. Kazimierz Nitsch przytaczał tego rodzaju błędne przykłady z twórczości Krasickiego i Żeromskiego. Te skrócone formy wydają się niecodzienne, ciekawe, uroczyste, a w tekstach rymowanych przydają się jako krótsze warianty odpowiednich wyrażeń przyimkowych. Występują niemal wyłącznie w tekstach pisanych lub kształtowanych na ich wzór retorycznych, podniosłych, poetyckich tekstach mówionych.
Współcześnie dość dużą frekwencję ma błędne doń ‘do niej’ dzięki obecności w popularnej katolickiej pieśni maryjnej:
Królowej Anielskiej śpiewajmy,
Różami uwieńczmy Jej skroń,
Jej serca w ofierze składajmy,
Ze łzami wołajmy doń.

W przekładzie Paszkowskiego mamy do czynienia z błędem, który już wtedy miał co najmniej stuletnią tradycję. Jest to więc konstrukcja błędna i zarazem już dość archaiczna.
Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego