fiksum dyrdum

fiksum dyrdum
11.01.2015
11.01.2015
Szanowni Państwo,
mam dość niecodzienne pytanie z dziedziny etymologii. Czasem można usłyszeć (co prawda coraz już rzadziej), że ktoś ma fiksum dyrdum, co oznacza, że ktoś jest niespełna rozumu lub, potocznie, ma fioła. Może być też tak, iż taka osoba plecie dyrdymały, rzeczy nieprawdziwe, nieistotne lub fantazyjne. Ciekawi mnie, skąd wzięły się te wyrażenia i czy przypadkiem owo dyrdum i dyrdymały nie są ze sobą jakoś powiązane.
Z wyrazami szacunku
Krzysztof Bogusz
Fiksum dyrdum wygląda mi na żartobliwy latynizm, czyli wyraz niby-łaciński, utworzony w połowie od słów takich, jak fiksacja 'rodzaj lekkiego obłędu', fiksować, fiksat czy fiks (wszystkie od łacińskiego fixus, imiesłowu przeszłego czasownika figere 'przymocować'), w połowie zaś od potocznego, najpierw gwarowego dyrdać 'iść szybko lub biec drobnymi krokami' (od prasłowiańskiego czasownika mającego źródło dźwiękonaśladowcze). Podwójne -um, łatwo rozpoznawalne jako łacińska końcówka, zbliża fiksum dyrdum do łacińskich terminów medycznych, co pogłębia żartobliwy wydźwięk tej nazwy.
Dyrdymały chyba nie są spokrewnione z dyrdaniem, A. Bańkowski w swoim słowniku etymologicznym sugeruje (może za słownikiem Doroszewskiego), że pochodzą od francuskiego dire du mal 'powiedzieć źle (o kimś)' i pierwotnie oznaczały złośliwą plotkę. Warto zwrócić uwagę, że słowo to występuje zwykle w liczbie mnogiej, podobnie jak głupoty, brednie, banialuki, przestarzałe duby smalone i wulgarne pierdoły (dwa ostatnie zwroty chyba tylko w lm). Ta preferencja dla liczby mnogiej zdaje się potwierdzać, że na jedną mądrą myśl przypada wiele głupich. Zresztą, jak pokazują słowniki, mądrość jest jedna, bez liczby mnogiej, a mądrości to różne praktyczne wiadomości, niekoniecznie prawdziwe, por. ironiczny zwrot wszystkie mądrości pozjadać.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego