geneza składni liczebników

geneza składni liczebników
12.01.2010
12.01.2010
Witam,
dlaczego mówimy: „Jest 1 milion” (to jasne, bo l.p.), ale „Są 2 miliony”, „Są 3 miliony”, „Są 4 miliony”, a potem: „Jest 5 milionów”, „Jest 6 milionów”, „Jest 7 milionów” itd.? Z czego to wynika?
Pozdrawiam
Skomplikowana sytuacja składniowa liczebników jest uwarunkowana ich historią. Liczebnik jeden to historycznie zaimek, który miał regularną liczbę mnogą (jedni) i nieregularną liczbę podwójną – dwa. Stąd: jeden milion, dom… jest, dwa miliony, domy… są.
Liczebniki trzy i cztery to genetycznie przymiotniki – miały znaczenie liczby mnogiej i stąd orzeczenie w liczbie mnogiej , np. trzy. cztery miliony, domy… są.
Liczebniki główne od pięciu wzwyż to pierwotnie rzeczowniki, które miały tylko formy liczby pojedynczej, tzw. singularia tantum. Z innymi rzeczownikami łączyły się na zasadzie związku rządu (a nie: związku zgody, jak liczebniki jeden, dwa, trzy, cztery), stąd pięć milionów, domów… jest (por. radość milionów, dzieci… jest).
W rozwoju historycznym polszczyzny deklinacja liczebnikowa wytworzyła się stosunkowo niedawno.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego