Wielkie mi mecyje!

Wielkie mi mecyje!
16.11.2017
16.11.2017
Szanowna Pani Profesor,

moje pytanie dotyczy powiedzenia wielkie mi mecyje. Czym są owe mecyje i czy jest to wyraz używany współcześnie w innych wypowiedziach niż to zacytowane?

Z poważaniem
Czytelniczka
Szanowna Pani,
mecyje to wyraz mający swoje źródło w języku hebrajskim (hebr. mezijah ‘osobliwość, rzecz znaleziona’). Do polszczyzny przyszedł zaś z języka jidysz (jid. meccije ‘okazja, gratka’). Używany bywa dziś zazwyczaj w liczbie mnogiej (mecyje) i najczęściej w takiej właśnie formie pojawia się w słownikach. To wyraz potoczny, który oznacza coś doskonałego, nadzwyczajnego, niespotykanego. We współczesnej polszczyźnie rzeczywiście występuje przede wszystkim w związku frazeologicznym wielkie (mi) mecyje ‘wielkie (mi) rzeczy’ („Ludzie umierali, umierają i umierać będą. Też mi wielkie mecyje!”). Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami określa wspomniany frazeologizm jako zwrot mający często ironiczne zabarwienie, oznaczający lekceważenie czegoś. Nie jest to natomiast jedyny kontekst użycia wyrazu mecyje. Może on funkcjonować (i funkcjonuje) również poza wspomnianym frazeologizmem: „Trzeba tylko pamiętać, że jesteśmy w NATO i to jest wielka rzecz, ale to nie są jakieś mecyje”. Wyraz ten jest obecny w naszym języku także jako regionalizm – zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej: gwar. mecyja ‘bogactwo, majątek’ („Wielkiej mecyji nie zbijecie, jak mi statek zabierzecie”) oraz gwar. mecyje ‘specjał, frykas, przysmak, pańska rzecz’. Warto zwrócić uwagę na to, że w dzisiejszej polszczyźnie mecyje pojawiają się niemal zawsze w połączeniu z przymiotnikiem: jakieś/wielkie/podobne/takie mecyje. Nic nie stoi oczywiście na przeszkodzie, by używać tego rzeczownika jako wyrazu niezależnego od innych, gdyż jest on semantycznie (znaczeniowo) samodzielny. Można jednak zauważyć, że wyraz mecyje przybiera powoli charakter przestarzały i wśród współczesnych użytkowników języka ogólnego pojawia się już tylko w formie liczby mnogiej, najczęściej jako składnik związku frazeologicznego wielkie (mi) mecyje. W formie liczby pojedynczej jest dziś obecny już tylko w terytorialnych odmianach polszczyzny.
Agata Łojek, Uniwersytet Warszawski
  1. 16.11.2017
    Do tej ciekawej i obszernej odpowiedzi pani Agaty Łojek dodam, że mecyje to jeden ze stosunkowo licznych jidyszyzmów w polszczyźnie. Wywodzi się on z hebrajskiego meciā oznaczającego rzecz znalezioną, osobliwe znalezisko i kontynuowanego w języku jidysz jako meccije. W polszczyźnie forma mecyje była początkowo rzeczownikiem rodzaju nijakiego (to mecyje). Miał on dość bogate znaczenie – mógł się odnosić do jakiegoś specjału kulinarnego, do dobrej rzeczy kupionej po okazyjnej cenie, czy ogólnie – do czegoś wyjątkowo dobrego. Oprócz niego używano rzeczownika rodzaju żeńskiego: mecyja oznaczającego duży majątek, bogactwo.
    Współcześnie ani to mecyje, ani ta mecyja nie są – jak można sądzić na podstawie kwerendy internetowej i wyszukiwań korpusowych – nie są używane. Pierwszy rzeczownik (mecyje) zachował się w związku frazeologicznym wielkie mi mecyje używanym po to, by ironicznie skomentować czyjś zachwyt nad czymś, czyjeś przekonanie o wspaniałości czegoś itd.

    Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego