A. Odpowiedź na to pytanie musi rozpocząć się od wyjaśnienia. Termin „zgrubienie” oznacza w nauce o języku taki wyraz pochodny, którego formant słowotwórczy informuje albo o nadmiernej wielkości obiektu nazywanego przez wyraz podstawowy (są to tzw. augmentatywy, np. domisko), albo o negatywnym stosunku emocjonalnym mówiącego do tego obiektu (są to tzw. pejoratywy albo deterioratywy, np. staruch). Formy zdrobniałe (deminutywy) służą zaś do nazywania obiektów mniejszych niż te, które nazywa wyraz podstawowy (np. słoik), lub do wyrażania pozytywnego stosunku do nich (np. mamusia).
Czasem za formy zgrubiałe uznaje się imiona typu Bacha, Krzycha, jednak analiza ich użycia prowadzi do wniosku, iż nie są one zgrubieniami (nie mają negatywnej treści znaczeniowej), lecz zawierają większy ładunek ekspresji w stosunku do typowych form Basia, Krzysia.
B. Tworzenie form pochodnych od imion jest bardzo skomplikowane. Zagadnienie to najwnikliwiej opisał Henryk Wróbel (w artykule zamieszczonym w książce „Prace językoznawcze” pod red. I. Bajerowej i W. Lubasia, Katowice 1973). Podaje on 33 schematy tworzenia form pochodnych od imion (w tym 17 żeńskich). Wobec tego mogę tutaj przedstawić jedynie ogólne zasady rządzące tym procesem słowotwórczym.
1) Od form podstawowych imion tworzymy formy pochodne:
— skracając formę podstawową, najczęściej ucinana jest końcowa część wyrazu, stąd np. Iza od Izabela, Maks od Maksymilian, rzadziej początkowa, np. Nora od Eleonora, Fred od Alfred, lub środkowa, np. Bina od Balbina, Ulka od Urszulka;
— dodając przyrostek, np. Agatka, Karolek.
2) Przyrostkami używanymi w słowotwórstwie imion są:
— męskie -ek, -uś, -cio, -yś, -unio, -uchna, -ik, -ulo, -ś, -ch (np. Janek, Kubuś, Stefcio, Gabryś, Wacunio, Kaziuchna, Kazik, Stasiulo, Staś, Stach);
— żeńskie -ka, -eńka, -usia, -cia, -isia||-ysia, -unia, -uchna, -ula, -sia, -nia oraz -cha (np. Ewka, Basieńka, Hanusia, Julcia, Gabrysia, Jolunia, Kasiuchna, Anula, Zosia, Terenia, Gocha).
Ponadto duża liczba zdrobnień powstaje w wyniku skrócenia formy podstawowej i zmiękczenia ostatniej spółgłoski, np. Magdzia, Zuzia, Franio, Tadzio.
Często pojawiają się serie słowotwórcze, np. od Zuzanna powstało skrócenie Zuza, a od niego utworzono formy Zuzia, Zuzka. Jak widzimy, formy pochodne bywają tworzone od innych form pochodnych.
Ponadto zdarzają się formy pochodne wspólne dwu, trzem imionom, np. Ala pochodzące od Alicja, Alina lub Aleksandra.