język kaszubski

język kaszubski
8.01.2007
8.01.2007
Czy język kaszubski jest dialektem, czy oddzielnym językiem? Docierają do mnie sprzeczne informacje na ten temat. Proszę o rozstrzygnięcie.
Przystępuję do pisania odpowiedzi ze świadomością, że pytanie nie dotyczy poprawności językowej, lecz spraw nie do rozstrzygnięcia wyłącznie na gruncie językoznawstwa. Z góry więc zastrzegam, że zdania: „kaszubski jest (nie jest) językiem, bo tak odpowiedzieli w Poradni PWN” nie będą zdaniami rozstrzygającymi istniejące spory.
Na gruncie prawnym sprawa jest oczywista, bo w Ustawie o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym z 6 stycznia 2005 r. napisano (w art. 19):
1. Za język regionalny w rozumieniu ustawy, zgodnie z Europejską Kartą Języków Regionalnych lub Mniejszościowych, uważa się język, który:
1) jest tradycyjnie używany na terytorium danego państwa przez jego obywateli, którzy stanowią grupę liczebnie mniejszą od reszty ludności tego państwa;
2) różni się od oficjalnego języka tego państwa; nie obejmuje to ani dialektów oficjalnego języka państwa, ani języków migrantów.
2. Językiem regionalnym w rozumieniu ustawy jest język kaszubski.

Ustawowy zapis bynajmniej nie rozstrzygnął sporów, które od z górą stu lat toczone są w kręgach językoznawców, publicystów, socjologów, historyków, polityków i wielu zwykłych obywateli. Tzw. „kwestia kaszubska” w polskich kręgach językoznawczych nie wydaje się zamknięta. Kto chce się zapoznać z jej historią, niech sięgnie na przykład do książek o języku: Kaszubszczyzna / Kaszëbizna, red. Edward Breza, Opole 2001, Język kaszubski. Poradnik encyklopedyczny, pod red. Jerzego Tredera, Gdańsk 2002 czy będącego za „dialektalnością” kaszubszczyzny Witolda Mańczaka O pochodzeniu i dialekcie Kaszubów, Gdańsk 2002 oraz do znakomitej rozprawy socjologicznej Cezarego Obracht-Prondzyńskiego Kaszubi: między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Gdańsk 2002.
W Internecie znajduje się polska i kaszubska wersja artykułu prof. Tredera Język, piśmiennictwo i kultura duchowa Kaszubów oraz tekst sprzed uchwalenia wspominanej ustawy Sytuacja socjolingwistyczna kaszubszczyzny.
Użyto już wielu argumentów językowych i pozajęzykowych, opartych na analizie faktów i demagogicznych. Nadal dla różnych ludzi mowa Kaszubów jest: 1) językiem (literackim z własnymi dialektami) – bo istnieje oryginalna literatura i przekłady m.in. Biblii, Kubusia Puchatka i bajek Kryłowa, prasa, radio i Kaszubska Wikipedia, 2) językiem regionalnym, 3) mikrojęzykiem literackim, 4) etnolektem, 5) językiem in statu nascendi, 6) regiolektem, 7) dialektem (języka polskiego), 8) gwarą.
Podsumowując: niezadowalające są odpowiedzi typu: „jest i nie jest zarazem” lub „w Gdańsku jest, a w Krakowie nie”. Proponuję więc lekturę tekstu Aleksandra Labudy Jãzëk czë gwara (pol. Język czy gwara), napisanego po kaszubsku.
Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego