kotek i rożek

kotek i rożek
16.10.2007
16.10.2007
Czy w formantach zdrabniających z cząstką -k- i popularnym kiedyś formancie tworzącym przymiotniki z cząstką -n- (dziś chyba wypieranym np. przez -owy) był jer? Miękki czy twardy? Można bowiem wysnuć dwojakie wnioski:
1.miękki bo: przejście /g/ > /ż/ w wyrazie rożek utworzonym od róg;
2.twardy bo: /t/ zamiast podziewanego /ć/ w wyrazie kotek utworzonym od kot.
A może dzisiejsze /e/ ruchome jest jedynie wynikiem naśladowania jakichś podobnych form powstałych wskutek zaniku jerów?
W języku polskim są dwa bardzo podobne formanty w funkcji deminutywnej: -ek (z psłw. *ъkъ) oraz -‘ek (z psłw. *ьkъ). Różnica między nimi polega więc na tym, że w pierwszym przypadku -ek występuje po spółgłosce twardej, a więc: kotek, piesek, domek, baranek, grzybek…, natomiast w drugim – po spółgłosce spalatalizowanej: rożek, boczek, proszek, kożuszek. Rozwój jerów w polszczyźnie był związany również z ich pozycją w wyrazie, tzn. jeżeli była to tzw. pozycja słaba, to zanikał, a jeżeli mocna, to przechodził w e, np. *kotъkъ > kotek, *kotъka > kotka.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego