krom

krom
29.10.2004
29.10.2004
Witam. Z jakiego języka pochodzi słowo krom 'z wyjątkiem, oprócz'? Czy to samo znaczenie jest w kontekście cytatu z Iliady (przekład Ksewerego Dmochowskiego): „(…)Tak się i możnie miasta Pryjama ocali,/ I Atryd żonę weźmie krom wszelkiej zatargi” (księga czwarta)?
Krom jest wyrazem rodzimym, odziedziczonym z języka prasłowiańskiego. Jego historia jest następująca: w prasłowiańszczyźnie był rzeczownik kroma ‘kraj, krawędź’, następnie ‘część odcięta’. Współcześnie zachowało się historyczne zdrobnienie, dziś już mające neutralne zabarwienie: kromka (a dawne neutralne kroma jest odczuwane jako jego zgrubienie, jak np. wóda od wódka). W języku staropolskim forma miejscownika kromie zaczęła pełnić funkcję przysłówka o znaczeniu ‘na uboczu, z daleka’. Do tego utworzono wtórnie krom i okrom (na wzór synonimicznego prócz i oprócz). W rozwoju polszczyzny krom (okrom, kromie) występował w kilku znaczeniach:
1. ‘prócz, oprócz, wyjąwszy’, np. „Nie miała na bożym świecie nikogo, krom jego jednego” (J. I. Kraszewski);
2. ‘bez’, np. „Kto krom żony jest, wolniejszy jest” (Jakub Wujek);
3. ‘mimo, pomimo’, np. krom woli.
Sądzę, że w podanym cytacie krom występuje w 3. znaczeniu.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego